Crna Gora je proizvođačima električne energije iz obnovljivih izvora, odnosno vlasnici mini-hidroelektrana (mHE), dala ogromne povlastice, mnogo šire nego što je to predviđeno direktivama Evropske unije, pokazuje studija istraživačkog centra MANS-a. Te povlastice, odnosno troškovi podsticajnih mjera, do 2020. godine dostići će godišnju sumu od 26,8 miliona eura. Toliki iznos će građani plaćati 2020. godine kroz račune za struju vlasnicima mHE, naveli su iz MANS-a pozivajući se na nacionalni akcioni plan korišćenja energije iz obnovljivih izvora.
– Podsticajne mjere za proizvođače električne energije iz obnovljivih izvora su zakonski normirane. U njih spadaju obavezni otkup energije, podsticajne cijene otkupa energije, period važenja obaveznog otkupa, oslobađanje od plaćanja usluga balansiranja sistema, prvenstvo pri preuzimanju proizvedene električne energije u sistem, kao i druge mjere u skladu sa zakonom – pokazuje istraživanje MANS-a dostavljeno „Danu”.
Direktiva, kako su naveli, daje mogućnost da se proizvođačima omogući prioritetni pristup elektromreži i da mogu prodati i prenijeti električnu energiju, ali ukazuje da to ne znači nikakve obaveze država da podržavaju ili uvode obavezne nabavke za energiju iz obnovljivih izvora.
– Crna Gora je upravo to učinila, jer električnu energiju koja se proizvodi otkupljuje Crnogorski operator tržišta električne energije, a zatim je preuzima Elektroprivreda, kao kompanija u većinskom državnom vlasništvu – naveli su iz MANS-a.
Povlašćeni proizvođači, kako su naveli, dodatno su favorizovani sredinom 2016. godine, kada je Regulatorna agencija za energetiku donijela metodologiju za korišćenje distributivnog sistema, kojim ih uopšte nije prepoznala kao korisnike distributivnog sistema, iako su priključeni na njega.
– To u praksi znači da ne plaćaju nikakvu naknadu za korišćenje distributivnog sistema, čime su favorizovani u odnosu na proizvođače električne energije koji su priključeni na prenosni sistem, a kojima je uvedena obaveza plaćanja korišćenja prenosnog kapaciteta – piše u studiji.
Evropska direktiva, kako su kazali, ukazala je da su mogućnosti za rast i otvaranje novih radnih mjesta koje donose ulaganja u proizvodnju energije iz obnovljivih izvora veoma važne, te da je pri davanju prednosti razvoja tržišta za obnovljive izvore potrebno uzeti u obzir lokalni razvoj, izvozne i mogućnosti zapošljavanja.
– Nacionalni akcioni plan Crne Gore iz decembra 2014. godine ne sadrži brojke o potencijalnom otvaranju novih radnih mjesta. U dokumentu se navodi da „mogućnost otvaranja novih radnih mjesta, kao rezultat većeg korišćenja obnovljivih izvora, nije posebno analizirana za Crnu Goru” – piše u studiji MANS-a.
Ukazali su da se nakon 2020. godine neće prestati sa plaćanjem podsticaja, jer je Vlada povlašćenim proizvođačima garantovala otkup električne energije uz subvenciju, odnosno podsticaj, u periodu od 12 godina.
Iz MANS-a su naveli da su vlasnici firmi koje grade mHE bliski bivšem premijeru i šefu DPS-a Milu Đukanoviću. Šest mHE ima Hidroenergija Montenegro, čiji su vlasnici Oleg Obradović, poznat po aferi Telekom a bio je u odboru direktora Prve banke, Ranko Ubović, koji je osuđivan za utaju poreza, i Aleksandar Mijajlović. Dvije ima Igma enerdži čiji je vlasnik Igor Mašović, rođeni brat gradonačelnika Andrijevice Srđana Mašovića, koji je funkcioner DPS-a. Sinerdži, u kojem 12 odsto udjela ima Đukanovićev kum Vuk Rajković, ima jednu mHE, dok je vlasnik dvije mHE u Plavu Kronor. Vlasnici te firme su Željko Mitrović, Žarko Burić i Predrag Bajović, šura bivšeg premijera Igora Lukšića, koji je takođe funkcioner DPS-a.
Koncesije za izgradnju mHE imaju firme Đukanovićevog sina Blaža, brata od ujaka Milovana Maksimovića...
D.M.

Prihod od koncesija deset puta manji

Od 2014. godine, pa do septembra prošle godine vlasnici mHE su, po podacima COTEE-a dostavljenih MANS-u, dobili 4,7 miliona subvencija. Od toga Hidroenergija Montenegro 3,46 miliona.
Istovremeno, podaci Poreske uprave pokazuju da je za četiri godine, odnosno od 2014. godine, država po osnovu koncesione naknade za korišćenje vodnog energetskog potencijala za proizvodnju struje iz malih hidroelektrana prihodovala 433,5 hiljada eura. To je deset puta manje od iznosa koji su vlasnici dobili po osnovu podsticaja preko računa za struju.