- PIŠE: DR RADOMIR PRELEVIĆ

Dr Erdeljanović, mećutim, u svom ukupnom odnosu prema Stevanu Dučiću i njegovom djelu nije se zadržao samo na tome, već je 1931. godine, dakle trinaest godina poslije Stevanovog upokojenja, uredio Stevanovu knjigu „Pleme Kuči – život i običaji” koja je štampana u izdanju Srpske kraljevske akademije, za koju je sam napisao predgovor. On piše da se sa Stevanom Dučićem upoznao 1904. godine u vrijeme „kad sam vršio svoja ispitivanja u Kučima. Otada je po mojim uputstvima stalno radio čitav niz godina na proučavanju narodnog života i običaja plemena Kuča”.
Rukopis knjige „Pleme Kuči – život i običaji” Stevan je predao 1912. godine Srpskoj kraljevskoj akademiji koja mu je isplatila skromnu naknadu – honorar shodno tadašnjim pravilima Akademije, što je sve upisano u djelovodniku Akademije pod rednim brojem 208. Ovo Dučićevo djelo je, poslije onog prvog izdanja od 1931. godine, objavljeno još jednom kao fototipsko izdanje CID-a 2004. godine u Podgorici.
Dr Jovan Erdeljanović bio je impresioniran njegovom ličnošću i ovako ga opisuje: „Stevan Dučić je bio samouk, ali čovek osobitog dara, i neobično je voleo knjigu i književni, a osobito baš naučni, odnosno istraživački rad u narodu. On je u neku ruku bio i učenik vojvode Marka Miljanova... i od samog Dučića i sa više drugih strana pouzdano sam saznao da je on provodio duže vrijeme uz vojvodu Marka i u njegovu domu pomažući mu oko prepisivanja i ispisivanja onih narodnih pjesama i narodnih predanja koja su u Markovim djelima objavljena”.
Urećujući knjigu za štampu, dr Erdeljanović ističe da je naišao na naročitu brojnost i raznovrsnost poslovica, izreka i zagonetki, kao i naročito njihovu originalnost. Stoga je, kaže, ove umotvorine koje je Stevan zabilježio u Kučima, uporedio sa onima koje su objavljene u zbirkama Ćure Daničića (1871) i Vuka Karadžića (1897. i 1900), te da je našao „samo neznatan broj takvih primera koji se potpuno slažu s onima u zbirkama Vukovim i Daničićevoj. I za mnoge od onih koje su istovjetne s onima u tim štampanim zbirkama iznosi Dučić drukčija (...) ili potpunija objašnjenja, a na više mesta i objašnjenja kojih dosad uopšte nije bilo...”
S druge strane i sam Stevan Dučić je u svojoj kratkoj uvodnoj napomeni dao vrijedne podatke o svom radu, kako on kaže „o životu, običajima i vjerovanju Kuča, đe je stanovništvo različitijeh zakona, obuhvaćen je život svekolikog kučkog stanovništva”. Ponosno ističe da je značajnu pažnju posvetio životu i običajima albanaca koji žive u Kučima (Zatrijebač, Koći) o kojima je ranije manje pisano, kao i o muslimanima koji takođe žive u Kučima (Fundina). Naglašava da je uspio „zaviriti u svaki kutić narodnoga života” te da je imao prilike, s obzirom na to da je i sam Kuč, „posmatrati i ispitivati svaku granu narodnoga života, kako je sam želio” jer je s narodom bio u neposrednom dodiru pa su mu povjeravani i oni običaji, vjerovanja i obredi koji se inače kriju.
Dučić je sa velikim stepenom objektivnosti procijenio „ da je pleme o kome je riječ na prelomu, tj. prelazi iz vjekovnoga zastoja u noviji život, pa bi se docnije mnogo štošta moralo zaboravu predati od onoga što se sad može čuti i viđeti od još živih staraca i starica”.
Ističući naročito uticaj dr Erdeljanovića na svoj rad, dodaje da se u manjem obimu služio i književnim djelima: dr Pavla Rovinskog (Černogorija, tom II), vojvode Marka Miljanova (Pleme Kuči, život i običaji Arbanasa), dr Jovana Erdeljanovića (Kuči, pleme u Crnoj Gori) i dr Jovana Tomića (Crna Gora za Morejskog rata).
U prethodnih osamdeset sedam godina djelo „Pleme Kuči – život i običaji” predstavlja najviše citirano djelo iz Crne Gore u etnološkoj naučnoj literaturi, ali isto tako i u najznačajnijim filološkim djelima kao što je npr. „Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika” Srpske akademije nauka i umjetnosti, na kome kontinuirano radi do 1893. godine i do sada je izdato devetnaest njegovih tomova. U izvore za taj Rečnik navedeno je djelo Stevana Dučića, „Život i običaji plemena Kuča”, skraćenica „Duč.S.1”. Takođe, ovo Dučićevo kapitalno djelo je navedeno kao izvor za djelo „Rječnik Kuča” prof. Dragoljuba Petrovića zajedno sa prof. dr Ivanom Ćelić i prof. dr Jelenom Kapustina u izdanju Instituta za srpski jezik SANU, srpski dijalektološki zbornik Lh, str 1–461, Beograd, 2013.NASTAVIĆE SE