-Piše:Vladislava Ignjatov

Dobrovoljački pokret u srpskom narodu ima duboke korijene, dugu tradiciju i istoriju, od davnina sve do savremenog doba. Karakteriše ga neprekidna borba srpskog naroda za slobodu i nezavisnost.
Sam naziv ratni dobrovoljac javlja se dosta kasno. Ovaj izraz se konačno odomaćio u vrijeme oslobodilačkih ratova koje je Srbija vodila u 19. i prvim decenijama 20. vijeka protiv mnogo nadmoćnijih neprijatelja poput Turske, Austrougarske, Njemačke i Bugarske. Prema Vojnom leksikonu, ratni dobrovoljac je osoba ili ličnost koja ne podliježe vojnoj obavezi ili koja nije mobilisana, a dobrovoljno stupi u oružane snage ili u neku oružanu formaciju van oružanih snaga, iz patriotskih, nacionalnih, političkih, klasnih, religioznih, materijalnih, avanturističkih i drugih pobuda. Po ratnom pravu, uživa istu zaštitu kao i pripadnik oružanih snaga, bez obzira da li operiše izvan ili u okviru svoje nacionalne teritorije, na okupiranoj ili neokupiranoj teritoriji, s tim što mora da se pridržava međunarodnog ratnog prava.
Bez obzira na to kako su se u nekim istorijskim periodima do takozvanog Velikog, odnosno Prvog svjetskog rata nazivali – ustanici, hajduci, uskoci, frajkorci, volonteri, grenceri, krajišnici, gola braća, golaći, dobrovoljci, svojevoljci, dragovoljci, četnici, prekobrojni i slično, srpski ratni dobrovoljci su svojim časnim učešćem u ustancima i ratovima za odbranu Srpstva, kao i svojom hrabrošću pojačavali borbeni duh i borbene vrijednosti srpske regularne vojske. Naročito su dobrovoljci koji su se borili u balkanskim ratovima i Prvom svjetskom ratu u te oružane sukobe odlazili isključivo iz duboko emotivnih, rodoljubivih i patriotskih razloga, sa naglašenom željom da dodatno ojačaju operativnu vojsku Kraljevine Srbije i time doprinesu bržem oslobođenju zemlje od neprijatelja. Srpsko ratno dobrovoljstvo je proizlazilo iz uzvišenih ljudskih ideala i zato njihov odlazak u ratnu neizvjesnost, sa jasnom predstavom da se iz rata možda neće vratiti živi, bez imena i groba, zaslužuje duboko poštovanje i kulturu sjećanja.
Veoma značajan period dobrovoljstva u srskom narodu nastao je početkom 19. vijeka, otvaranjem novog poglavlja u njegovoj nacionalnooslobodilačkoj borbi. Od tada je i srpsko ratno dobrovoljstvo organizovanije prisutno u srpskoj istoriji. Počev od Prvog srpskog ustanka 1804–1813. nastupila je ne samo organizovanija, nego i masovnija nacionalno-oslobodilačka borba Srba pod Turskom za slobodu i nezavisnost. Od tada, borba za srpsko nacionalno oslobođenje postaje narastajuća, nezaustavljiva, neprekidna i sve uspješnija. Srpsko dobrovoljstvo je nastavljeno i u Drugom srpskom ustanku 1815, u ustaničkim pokretima srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 1875–1878, u oslobodilačkim ratovima Srbije i Crne Gore 1876–1878, kao i u srpsko-bugarskom ratu 1885–1886. godine. Ipak, svoj vrhunac, kao i izuzetnu masovnost, dobrovoljstvo je dostiglo u balkanskim ratovima i Velikom, odnosno Prvom svjetskom ratu, kada su postignuti i najveći, najzreliji i najuzvišenije uspjesi u nacionalnoslobodilačkoj borbi srpskog naroda.
Borbu za svoju slobodu Srbi u sadašnjoj Vojvodini započeli su najprije u Banatu ustankom protiv Turaka 1594. godine. Borba je nastavljena i u Velikom bečkom ratu 1683–1699, koji je vođen između Austrije i Turske, tokom kojeg je došlo do ustanka Srba u Srbiji pod turskom vlašću. U ovom sukobu Srbi iz Banata, Srema i Bačke, kao i Srbi ustanici iz Srbije, borili su se u austrijskoj vojsci.
Srbi sjeverno od Save i Dunava, kao i oni južno od tih rijeka, borili su se i u austro-turskim ratovima 1716–1718, 1737. i 1739. kao i 1788–1791. godine. U ovom poslednjem ratu mnogi Srbi iz Vojvodine, pa tako i iz Banata, učestvovali su dobrovoljno u austrijskoj vojsci, u njenim borbama u Srbiji, pod imenom frajkora ili frajkoraca. Posebnu epopeju u ratu 1788–1791. predstavlja Kočina krajina, u kojoj su Srbi Banaćani masovno učestvovali u frajkoru pod komandom Jovana Branovačkog.
Svoju dobrovoljnu borbu Srbi iz Vojvodine, naročito iz Banata i Srema, nastavili su početkom 19. vijeka. Tada, u Prvom srpskom ustanku 1804–1813. godine, dolazi do masovne pojave dobrovoljaca iz krajeva Osmanskog carstava koji nisu bili zahvaćeni ustankom, ali i Srba iz Austrije, odnosno Habzburške monarhije.
(Nastaviće se)