-Piše: Vladislava Ignjatov

Srba Banaćana bilo je i u Drugoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji, kao i u Srpskom dobrovoljačkom korpusu. Februara 1916, na Solunskom frontu reorganizovan je Dobrovoljački odred vojvode Vuka. On je tada imao tri bataljona. U njemu je bilo i Vojvođana, a među njima i Banaćana. Pored ovog odreda, formiran je još jedan bataljon od četiri čete. Četvrtu su činili Vojvođani, među kojima je takođe bilo i Banaćana. Svi ti dobrovoljci iz Vojvodine i iz Banata, preživjeli su niz teškoća: borbe u Srbiji 1914–1915. godine, kao i povlačenje preko Albanije. Među dobrovoljcima koji su do početka 1916. došli na Solunski front bilo je i Banaćana, koji su stigli iz prekomorskih zemalja, većinom iz SAD. Krajem 1916. na Solunski front dolazi većina dobrovoljaca iz Rusije, među kojima je takođe bilo i dobrovoljaca iz srednjeg Banata. Pored ostalih, među njima je bilo onih koji su preživjeli borbe na Dobrudži (septembar-oktobar 1916. godine), kao i takvih koji su poslije toga stupili u dobrovoljce.
Prikupljanje, organizovanje i slanje dobrovoljaca iz Amerike, prije svega iz SAD, postaje snažnije od 1916. godine kada su vlasti SAD to zvanično dozvolile. Ipak, dolazak dobrovoljaca iz te velike države veoma se intenzivirao poslije njenog ulaska u rat, tokom proljeća 1917. Od tada, pa do kraja rata, iz SAD, na Solunski front stiglo je 4.200 dobrovoljaca. Među njima je bilo i Srba iz Banata, Srema, Bačke i manji broj dobrovoljaca iz Baranje. Jedan od glavnih agitatora i organizatora prikupljanja i slanja dobrovoljaca iz SAD u srpsku vojsku, bio je Mihajlo Pupin, naučnik svjetskog glasa, rodom iz banatskog sela Idvora.
Vojvođanski, među njima i banatski Srbi, iseljenici u SAD, koji su januara 1918. došli na Solunski front, u proleće iste godine upućeni su u Timočku diviziju. Ipak, od većine svih prispjelih dobrovoljaca formirana je nova Dobrovoljačka divizija, koja je bila u sastavu Druge armije vojvode Stepe Stepanovića. Prema izvještaju srpskog Ministarstva vojnog upućenom Vladi Kraljevine Srbije, 6. oktobra 1918, od 21.000 pripadnika te formacije bilo je 7.330 dobrovoljaca iz Banata, Srema i Bačke.
Iz nekadašnjeg Velikog Bečkereka i nekoliko sela iz uže okoline, u srpskoj vojsci tokom Prvog svjetskog rata bilo je oko 1.000 dobrovoljaca. Iz samog grada njih 200 borilo se na Dobrudži. Veliki broj je izginuo u borbama na ovom frontu. Od preživjelih, 80 ih je stiglo na Solunski front. U srpskoj vojsci bilo je 750 dobrovoljaca iz nekoliko sela, između Velikog Bečkereka i Kikinde, kao što su Melenaci, Taraš, Kumane, Vranjevo (danas dio Novog Bečeja), kao i tadašnji „uži” Novi Bečej (današnje Novo Miloševo),a tada dva sela – Karlovo i Beodra) i Bašaid. Takođe, bilo je i dobrovoljaca iz sela, koja su kao i Veliki Bečkerek bila u sastavu Torontalske županije, kao što su Aradc, Elemir, Ečka, Srpski Itebej, Srpska Crnja, Klarija (danas Radojevo), Begejskog Sv. Đurađa (danas Žitište) i drugih. Takođe, bilo je i nekoliko stotina dobrovoljaca iz sela, južno od Velikog Bečkereka, uglavnom duž Tamiša. To su Modoš (danas Jaša Tomić), Tomaševac, Botoš, Jarkovac, Neuzina, Orlovat, Perlez, Farkaždin i Čenta. Većina ovih mjesta nekada su pripadala Banatskoj vojnoj granici ili miliciji, zato se ona i zovu militarska sela. Dobrovoljci, iz ovih mjesta, borili su se kako na Dobrudži, tako i na Solunskom frontu. Tokom Velikog rata bilo je oko 10.000 dobrovoljaca iz Banata, od toga njih 3.000 bilo je iz srednjeg Banata. Međutim, nisu svi ostali do kraja rata u dobrovoljačkim redovima. Mnogi su ga napustili i priključili se takozvanom disidentskom pokretu. To su učinili naročito poslije borbi na frontu Dobrudže. Najvažniji razlog za to bilo je saznanje da je cio Banat obećan Rumuniji, ali broj dobrovoljaca iz Banata se smanjivao i iz drugih razloga. Neki su pali u borbama u Srbiji, 1914–1915. godine. Mnogi su ostali u ledenim bespućima Albanije, a neki počivaju na ostrvu smrti – Vido ili u plavoj grobnici Jonskog mora.
Nastaviće se