Naša poznata gitaristkinja Jelica Mijanović, koja gotovo deset godina živi i radi u Ženevi, na proteklom festivalu „A tempo” promovisala je svoju knjigu „Crna Gora – Porijeklo i inspiracija”, zbirku notnih zapisa kompozicija koje su domaći i strani autori napisali inspirisani folklorom naše zemlje. Ovo je njena druga knjiga, jer je prije pet godina ova talentovana umjetnica objavila publikaciju u kojoj su se našle njene transkripcije najljepših djela klasične muzike za početnike.
– Stupila sam u kontakt sa kompozitorima iz Crne Gore, Srbije, SAD, Irana, Australije, Turske, Poljske, približila im crnogorsku muzičku tradiciju, prilagođavala ideje onih kompozitora koji nisu gitaristi svom instrumentu i uopšte intenzivno sarađivala sa kompozitorima od momenta kada su se na moju inicijativu susreli sa našim folklorom do objavljivanja zbirke. Zbirka sadrži šest kompozicija inspirisanih crnogorskom poezijom, guslama i narodnim melodijama i pjesmama – objasnila je Mijanović.
Izvela ih je prvi put u Švajcarskoj prije tri i po godine. Isti repertoar je predstavila kasnije u Francuskoj, Austriji i Srbiji, a prošle godine i u Crnoj Gori tokom proslave nezavisnosti. Tada je i došla ponuda Muzičkog centra Crne Gore da kompozicije koje je sakupila objavi u zbirci koja je skoro godinu dana kasnije ugledala svjetlo dana pod imenom „Crna Gora – Porijeklo i inspiracija”.
● Otkuda ova zbirka inspirisana našim muzičkim nasljeđem?
– Bio je to splet srećnih okolnosti. Naime, prije četiri godine sam dobila ponudu da izvedem koncert savremene crnogorske muzike za gitaru na renomiranom festivalu Culturescapes u Bazelu. U tom momentu je postojao gotovo neznatan broj kompozicija akademskog nivoa crnogorskih autora, koje bi odgovarale estetici koncerta savremene muzike. Nisam željela da odbijem ponudu, već sam odlučila da uradim sve što je moguće u nekoliko mjeseci koliko sam imala do koncerta, i pokušam da motivišem crnogorske kompozitore da komponuju za gitaru. Prvo sam se obratila našim autorima, a onda sam došla na ideju i da uključim i strane kompozitore, koji bi, budući da je tema koncerta Crna Gora, za inspiraciju uzeli crnogorski folklor. Iako je ideja prvenstveno nastala iz moje ambicije da nastupim na pomenutom festivalu, tokom projekta je moja vodeća motivacija postala želja da obogatim naš gitaristički repertoar i da napokon mogu da izvodim kompozicije koje imaju vezu sa mojim korijenima. I sada kad upoznam nekog kompozitora razmišljam da li bi mogao da napiše neko djelo inpirisano našim folklorom. Kompozicije koje su se našle u ovoj zbirci nisu naručene tj. plaćene kompozicije, one su rezultat obostranog entuzijazma, i zato su mi i ukazali povjerenje posvetivši mi kompozicije, kao i čast da ih premijerno izvedem.
● Otišli ste veoma mladi u Švajcarsku, gdje živite skoro deset godina. Koliko Vam je bilo potrebno da se prilagodite tamošnjem načinu života i njihovoj muzičkoj sceni?
– To što sam bila veoma mlada kad sam otišla je bila olakšavajuća oklnost, jer mi je bilo mnogo lakše da prihvatim promjene. Takođe, prije Švajcarske dvije godine sam provela u Beogradu, gdje sam završila prve dvije godine bečelor studija na Fakultetu muzičke umjetnosti. Tako da mi prelaz na samostalno funkcionisanje i francuski jezik nije bio toliko težak. Ima tamo stvari koje su savršeno organizovane i integrisane, i koje sam prihvatila sa ushićenjem. A ima i stvari na koje se još nisam u potpunosti navikla. Tamo je svako svoj menadžer. Ne postoji hijerarhija, što je dobro, jer omogućava pluraritet muzičke scene, ali s druge strane ne garantuje da će vas neko zvati da nastupate čak iako ste laureat međunarodnih takmičenja, jer u samoj Švajcarskoj ne postoje takmičenja za klasičnu gitaru. Ovdje se svi muzičari poznaju, znamo ko je gdje studirao, učio, takmičio se, pa stoga i koji je čiji nivo. Umjetnik je nepoznat dok se sam ne predstavi, a pažnju mora privući prvenstveno zanimljivošću projekta koji nudi, a tek onda i muzičkim kvalitetima. To je dio sistema u koji se polako uklapam. Zadovoljna sam jer radim kao vanredni profesor na muzičkoj akademiji u Ženevi i kao redovni profesor na Narodnom konzervatorijumu za muziku, ples i teatar. Takođe imam priliku da uživam u raznovrsnoj i kvalitetnoj muzičkoj ponudi grada, kao i da susrećem muzičare različitih žanrova iz svih krajeva svijeta.
● Postoji razlika i u statusu gitare?
– Na zapadu klasična scena postoji već vjekovima, a orkestri su uglavnom državne institucije. No, klasična gitara nema takav status, dok je kod nas ravnopravni dio muzičke scene. Kod nas u Crnoj Gori postoji sjajna gitaristička scena, a gitaristi su mogu reći i privilegovani što se tiče prisutnosti na muzičkoj sceni. Vani ima puno ljubitelja klasične muzike koji nisu ni čuli za klasičnu gitaru. Publika koja želi da čuje gitaru uglavnom ide na džez i rok koncerte. Ukliješteni smo između dvije scene. Moram reći da nam je na zapadu nekad veoma teško skrenuti pažnju na klasičnu gitaru. Imaju toliko dobru ponudu orkestara, ansambala savremene kao i stare muzike, da gitara nekada ostane u sjenci. Kod nas je opet drugačije, najviše zahvaljujući velikom broju kvalitetnih festivala gitare u Crnoj Gori i regionu, gdje smo kolege i ja od starta imali priliku da radimo sa najpoznatijim klasičnim gitaristima današnjice.
● Crna Gora je poslednje dvije decenije iznjedrila izuzetne gitariste. U čemu je tajna?
– Moj prvi profesor u srednjoj školi Srđan Bulatović, Goran Krivokapić i Danijel Cerović, Miloš Karadaglić... Imamo desetak sjajnih gitarista. Tu je i Nađa Janković koja osvaja nagrade gdje god se pojavi, a nije još ni punoljetna... Imamo sjajnu scenu. Mislim da je tajna u tome što u Crnoj Gori nikad nije postojala predrasuda prema gitari, jer negdje drugo bi se najtalentovaniji upisivali na violinu, čelo... Kod nas to nije slučaj, posebno otkako smo dobili prvog profesora gitare Srđana Bulatovića, kod nas je gitara dobila na zamahu. Iz njegovih klasa su izlazili sjajni učenici, sada već profesori. Takođe, mislim da je uspjehu gitare doprinio Guitar Art festival u Beogradu, pa naši festivali – Zimska škola gitare u Baru, Nikšić gitar fest, Gitar samer fest u Herceg Novom. Na primjer, u Ženevi postoji samo jedan koncertni ciklus klasične gitare, od septembra do decembra. Svakog mjeseca gostuje po jedan svjetski poznati gitarista i moje kolege se utrkuju ko će prvi da kupi ulaznicu za koncert, potpuno su ushićeni što će prvi put čuti nekog poput Oskara Gilje, a ja se mogu pohvaliti da sam sa tim velikim majstorima još kao tinejdžer radila na nekom od naših festivala. Sa svakim velikim imenom koje će nastupiti u Ženevi ja sam već sarađivala u Crnoj Gori ili Srbiji. Jugoistočna Evrope – Crna Gora, Srbija, BiH, Hrvatska, Bugarska, Rumunija, to su zemlje koje imaju fantastične škole gitare. Gitaristi kod nas imaju priliku od malih nogu da čuju najbolje. U Švajcarskoj gitara je marginalna, a kod nas uživa jednaku pažnju institucija kao i ostali instrumenti.
● Šta Vas očekuje narednih mjeseci?
– Biću predavač na festivalu i Evijanu ovog ljeta, a u septembru ću, što me veoma raduje, na poznatom festivalu „Šubertijada” po prvi put nastupiti sa našom pijanistkinjom Bojanom Antović, koja već dugo živi i stvara u Švajcarskoj. Već pripramamo naše transkripcije i to jepočetak serije zajendičkih koncerata, pa se nadam da ćemo imati priliku da se predstavimo i ovdje.
Svetlana ĆETKOVIĆ


Muzička škola najmultikulturalnije mjesto

Gitara je sve više ženski instrument, a nekad jer bio rezervisan za muškarce...
– U mojoj klasi je jednak broj djevojčica i dječaka. Mislim da je ta asocijacija nastala zbog rok bendova. U svakom slučaju ne može se uporediti sa nejednakošću kakva recimo i dalje postoji kod dirigenata. To je još gotovo isključivo muško zanimanje. Sada se probijaju kompozitorke i ponosna sam što u zbirci „Crna Gora – Porijeklo i inspiracija” trećinu autora čine žene. Nisam primjetila ni nejednakost u našem simfonijskom orkestru. Ali, muškarci su i dalje brojniji na rukovodećim pozicijama u svim oblastima, pa i u muzici. Mada, te razlike su najmanje izražene u našoj profesiji. Na primjer, dok sam pohađala muzičku školu „Vasa Pavić” nikad nisam primjetila nikakav vid neravnopravnosti po bilo kom osnovu – etničkoj, rodnoj, religioznoj pripadnosti. Sad kad „vratim film” smatram da je to najmultikulturalnije mjesto u Crnoj Gori.