Palata „Smekja” (Smecchia) u Perastu jedan je od bisera barokne arhitekture, danas samo fasadom potsjeća na nekadašnji raskošni život plemića. Najveća peraška palata, izgrađena od najskupljeg korčulanskog kamena, čini dio prepoznatljivog kulturnog pejzaža. Zajedno sa crkvom Sv. Marka je u doba socijalizma bila korišćena kao jedan od pogona Fabrike konfekcije „Jadran-Perast”, a nakon privatizacije postala je važan dio Hotelskog kompleksa „Jadran”, čija je obnova, odnosno izgradnja u toku. Na mjestu bivše hale i ispred nje ranije su postojale kamene kuće, koje su za potrebe izgradnje pogona srušene. Sada se obnavlja ta „urbana matrica”, ali planirana izgrađenost od 9 507.76 kvadratnih metara, sa ukopanim podrumom, prijeti da potkopa temelje ruševne palate Krilovića iznad kompleksa „Jadran”. Već je odlomljen dio zida, koji je „zatim „utvrđen” betonskom potporom, što je ružan kontrast u odnosu na patinu stare arhitekture.
– Projektno rješenje urađeno je u skladu sa konzervatorskim uslovima, koje je izdala Uprava za zaštitu kulturnih dobara. Njima je predviđena mogućnost obnove urbane matrice. Stoga je ocijenjeno da postojeći zidovi zatečeni na katastarskoj parceli 85 KO Perast predstavljaju osnov za izgradnju- obnovu urbane matrice, shodno Urbanističkom planu grada Perasta – kažu iz Uprave za zaštitu kulturnih dobara i podsjećaju da je Vlada Crne Gore svojevremeno zadužila Ministarstvo kulture da uradi analizu mogućnosti obnove urbane matrice na ovoj parceli, a stručni tim je procijenio da je ta rekonstrukcija moguća.
Trospratna palata sa vidionicom ima dva balkona na pročeljnoj fasadi sa balustradom, a ispred prvog sprata je terasa, koja se proteže čitavom dužinom fasade, koja će za svrhe hotela sa pet zvjezdica postati reprezentativni restoran sa pogledom na peraške otoke. Njenu unutrašnjost, umjesto prostranih salona, sada čine luksuzne hotelske sobe. Palata je sastavljena od dva dijela - stariji dio građen je 1764. godine, kada je započeto i „mlađe” krilo, koje je završeno 1936. godine. Ova novija zgrada bila je nekada austrougarska fabrika konfekcije. Oba dijela spojena su zasvođenim prolazom, a između njih su tokom arheoloških iskopavanja pronađeni ostaci barokne zgrade, koja je sada dobila prenamijenjena za trafo-stanicu. U sklopu kompleksa obnavljaju se još dva objekta, kao i kuća Štukanovića, a najveću površinu zauzima nekadašnja hala kofekcije „Jadran” (1.070 kvadratnih metara) čija je izgrađenost planirana na 3.894 kvadrata. Crkva Sv. Marka, koja je nekad korišćena kao magacin, vraćena je po ugovoru vlasniku – Kotorskoj biskupiji, sa kojom investitor planira njenu obnovu. Crkvu će koristiti vjernici, ali će biti otvorena i za razne kulturne događaje u okviru kompleksa, kazala je za Dan” izvršna direktorica Mara Todorović.
Savremeni ekonomski tokovi i životni stilovi nadjačali su luksuz prošlosti ove i mnogih drugih palata, koje su, kao i palata Smekja, u procesu prilagođavanja novim funkcijama i potrebama izgubile svoj originalni prostorni raspored. Nadamo se da će budući „stanovnici” palate Smekja unijeti u nju novi životni duh, u skladu sa vremenom u kome živimo.
M.D.POPOVIĆ


Konte Smekja i brod „Leon Coronato”

Članovi porodice Smekja su u drugoj polovini 16. vijeka bili pomorci, ratnici i privrednici, a u 18. vijeku su najistaknutija i najbogatija trgovačka porodica. Vicko Smekja (1694-1762) se uz Andriju Zmajevića smatra najzaslužnijim za uređenje Crkve Gospa od Škrpjela i gradnju nove Crkve Sv. Nikole. Članovi ove porodice bili su sudije i učestvovali su u kulturnom i književnom životu Perasta. Navom „Leon Coronato” Vicko Smekja je započeo trgovinu, koju je nastavio njegov sin Petar Smekja, prvi plemić u porodici -dukalom Petra Grimanija Petru Smekji je 1748. godine dodijeljena titula „Conte Veneto”, piše Jelena Karadžić, kustos Pomorskog muzeja. Smekja je svojom navom 1746. godine uspostavio pomorsko-trgovačke veze jadranskih luka sa lukama Sjevernog i Baltičkog mora. Jedrenjak tipa „nava” „Leon Coronato” izgrađen je 1736, a izgorio je u okršaju sa gusarima 1748. godine.