Pjesnikinja, esejistkinja i književna kritičarka Nadija Rebronja, već godinama unazad svojim djelima i radom plijeni pažnju čitalaca i stručne javnosti. Doktorirala je književnost na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, a predaje književnost na Državnom univerzitetu u Novom Pazaru. Poeziju je objavljivala i u časopisima i zbornicima u inostranstvu, u prevodu na engleski, španski, italijanski, francuski, nemački, poljski, turski, persijski, makedonski i slovenački jezik. Po poeziji iz njene knjige „Ples morima” u prevodu na italijanski, 2016. godine napravljeno je osam kompozicija na konzervatorijumu „Nikolo Pučini” u Bariju, koje su predstavljene na nekoliko koncerata u Italiji, Danskoj i SAD. Kao naučnik– istraživač boravila je na Univerzitetu u Beču i Univerzitetu u Granadi. Održala je nekoliko gostujućih predavanja na univerzitetima u Panami na španskom jeziku. Dobitnica je priznanja za poeziju gradonačelnika grada Penonome u Panami. O svom radu, novoj knjizi koja je upravo izašla u Turskoj, ali i drugim književnim temama Rebronja govori za „Dan”.
●Bavite se poezijom, esejistikom i književnom kritikom... U čemu se najbolje pronalazite? Da li poezija može dati odgovore na sva pitanja?
– Poezija može sve. Eseji, proza i sve ostalo što pišem, samo su različiti načini da se desi poezija. Poezija može dati odgovore na sva pitanja, ali je najbolja poezija ona koja ostaje zapitana i ne teži da da konačan odgovor. Zapitana nad stvarnim svijetom, ljudskošću, prostorima ili nad samom sobom.
●Ima li knjiga (čitalac) budućnost?
– Ne vjerujem da će ljudski rod ikada biti toliko dehumanizovan da bi moglo da se desi da knjiga nestane. Ukoliko se to desi onda neće biti ni ljudi. Ovo jeste vrijeme manipulacija koje nastoje da izgrade nemislećeg čovjeka. Čitaocima se skreće pažnja sa čitanja da bi postali nemisleći. Knjige više nisu opasne, pisci se ne hapse zbog kritike političih sistema, već se revolucije gase nečitanjem. Savremeni vid varvarizma nije paljenje rukopisa, već njihova marginalizacija, jer ih je danas već nemoguće zapaliti. Rukopisi, ipak, ni danas ne gore.
Ranije ste izjavili da Vam je veoma stalo da Vaša poezija preispituje političku, društvenu i istorijsku realnost...
– Na mučne pojave u društvu pojedinac ima potrebu da reaguje. Za mene je poezija najprecizniji, najtačniji način i način koji pruža najšire mogućnosti. Ipak, to je preispitivanje, a ne analiza ili davanje rješenja, što nije u prirodi poezije. To je igra simbolima koja pokušava da čovjeka preispita u širokom istorijskom kontekstu, da njegove tegobe sagleda kroz univerzalne i arhetipske simbole.
●Bavite se religijskim podtekstom u literaturi...
– Bavila sam se religijskim podtekstom romana „Derviš i smrt” Meše Selimovića u knjizi „Derviš ili čovek, život i smrt” objavljenoj 2010. godine. To je naučna studija koja daje neke odgovore na pitanje koliko je važan uticaj religije na jedan od najznačajnijih romana 20. vijeka južnoslovenskog prostora. Studija nastoji da u liku Ahmeda Nurudina razotkrije ogoljenog čovjeka stavljenog pred religijske istine i njegovu zapitanost nad vlastitom čovječnošću, čovjeka koji stoji pred religijom kao arhetipom, u njoj se ogleda u nastojanju da ne izgubi sebe. To je u osnovi intertekstualno čitanje, koje pokazuje koje odlomke iz Kur’ana je Meša Selimović citirao i na koji način.
●O književnim prevodima…
– Godine 2011. je objavljena moja knjiga „Alfa, Alef, Elif” na španskom jeziku u Granadi, a 2017, takođe na španskom, „Flamenco utopia” u Meksiku. Upravo je izašla iz štampe knjiga poezije „Borges`in Gozlerinden” (Borhesovim očima) na turskom jeziku u Ankari. Književni prevodi su još jedan od vidova putovanja i vraćanja na ona mjesta kojima još od ranije pripadam, samo što su to putovanja kroz jezike, a ne samo kroz prostore. Pisati poeziju koja može postojati i na drugim jezicima izazov je i specifično putovanje. Prevod je putovanje u kom se maternji jezik preslikava na strani, na neki način se kroz poeziju stapa sa njim, i poezija ima tu slobodu da sruši granice, ovoga puta jezičke. Na tom putovanju tj. povratku u nešto čemu već od ranije pripadam, prevodioci su ravnopravni saputnici. Prevodilac postaje na neki način koautor stihova i njegova uloga nikako ne smije biti sporedna. Zato je važno da i on prepoznaje poetičke prostore i geografske prostore, prostore u ljudima koje zajedno preispitujemo. Imala sam tu sreću da su moju poeziju prevodili uglavnom moji prijatelji: Silvia Monros, Sanja Roić, Ginebra Pugliese, Vuk Anglelinović, Vasko Franko, Elvir Muratoglu i drugi.
●Šta trenutno čitate, neka preporuka, uticaji...?
– Čitam, po ko zna koji put, razgovor sa Deridom o Istoku i Zapadu, koji mi pomaže da na Zapadu pronađem Istok, a na Istoku Zapad, jer je svako drugo traženje i pronalaženje besmisleno.
A.ĆUKOVIĆ

Ne vjerujem u mjesto boravka

●Koliko Vam putovanja pomažu u stvaralačkom radu?
-Sve što pišem ima elemente putopisnog. Neki smatraju da su putovanja neka vrsta kulta ili dominantna ideologija današnjice. Mogla bih se složiti sa tim, ali ja putovanja doživljavam za nijansu drugačije. Kako ne vjerujem u mjesta boravka ni u adrese stanovanja, putovanja doživljavam samo kao put da se vratim tamo gdje već pripadam i da prepoznam mjesta, gradove, ljude, fontane, trgove, koji su oduvijek moji. Uglavnom o tim povracima pišem.