Prenesite na mlade generacije svijetle tradicije boraca Pete proleterske brigade i jačajte bratstvo i jedinstvo, najveću tekovinu naše revolucije... ypisao je Josip Broz Tito i baš te riječi istaknute su na zidu Spomen sobe Pete proleterske udarne brigade u sklopu kasarne u Maslinama. Iako u takvom izdanju Spomen soba postoji blizu pola vijeka, malo ko zna za njeno postojanje i za sve što se u njoj čuva. Već 25 godina Radovan Mićanović drži ključeve te sobe i čuva svako slovo i predmet smješten u njoj i voli da dijeli svo znanje sa onima koje sadržaj sobe zainteresuje. Ističe da je Spomen soba formirana 1974. godine, te da ima 270 kvadrata izložbenog prostora koju čine tri kompozitne cjeline, mini galerija- dio sobe koji prati posleratni razvoj i dio spomen sobe koji prati ratni put Pete proleterske.
–U toj mini galeriji su umjetnička djela akademskih slikara, prijatelja jedinice i vojnika koji su nekad bili na službi u toj jedinici, njih 11. Vrlo je vrijedno „parče” sobe. Peta proleterska brigada je bila elitna jedinica u vrijeme Drugog svjetskog rata. Formirana je 10. juna 1942. godine u Smriječu- Pivi, nadomak crnogorsko-hercegovačke granice. Na dan osnivanja je imala 925 boraca, među njima i 214 žena što je u to vrijeme bila prava rijetkost. Peta proleterska je dala 61 narodnog heroja koji su bili cijelo vrijeme ili povremeno u njenom sastavu. Sama jedinica odlikovana je ordenom narodnog heroja od vrhovnog komadanta Josipa Broza Tita. Odlikovana je još sa tri ordena i to Ordenom bratstva i jedinstva, Ordenom Narodne armije i Ordenom narodnog oslobođenja. U ovoj sobi je i replika ratne zastave, dok je original u Vojnom muzeju u Beogradu– priča Mićanović.
Kako je kazao, u sklopu sobe postoji poseban kutak koji zovu Savina soba.
– U njoj se nalaze lični predmeti Save Kovačevića, prvog komadanta Pete proleterske brigade koju su često nazivali i Savina brigada. Nije dugo bio na njenom čelu jer je posle godinu dana bio imenovan za komadanta Treće divizije, a poznato je koliko je imala teške borbe jer je 3.500 ranjenika nosila sa sobom, opsluživala i bukvalno spasila prenoseći ih preko Sutjeske, Pive, Zelengore, Vučeva... i dalje prema istočnoj i srednjoj Bosni. U Savinoj sobi su tako smješteni njegov automat, dvogled i busola. Bilo je nekih sporenja da li je to njegova puška ili ne, ali se na kraju, na osnovu istraživanja novinara Buda Simonovića, ispostavilo da jeste, jedan borac koji je bio učesnik i Pete zemaljske konferencije je rekao da je to sigurno njegova puška, da je prepoznaje po detaljima i između ostalog jednom remniku koji je on lično radio. U toj sobi ima i velika bronzana bista Josipa Broza, rad akademskog vajara Antona Avgustinčića. Takvih izlivaka je bilo ukupno devet, u svakoj republici po jedan, a ovaj koji mi imamo je treći odlivak koji je bio postavljen 1982. godine po sredini kasarne na jednom postamentu, obzirom da se kasarna nekad zvala Kasarna maršala Tita. Tu je i bronzano Titovo poprsje, koji je rad akademskog vajara Vuka Bojovića, dugogodišnjeg direktora ZOO vrta u Beogradu koji je takođe bio pripadnik Pete brigade i to je uradio za vrijeme vojnog roka jer je vojsku služio u Danilovgradu– priča Mićanović.
Ništa manju pažnju u sobi ne privlači i elektronski pano koji predstavlja Borbeni put Pete brigade.
–Prve ratne operacije Peta proleterska je uglavnom imala u Crnoj Gori, a najteže dane imala je upravo za vrijeme neprijateljske borbe na Sutjesci. Učestvovala je u svim značajnim bitkama, na Neretvi, Sutjesci, učestvovala je i u oslobođenju Sarajeva, Karlovca, Zagreba do Jesenica u Sloveniji. A 1946. godine je dislocirana u Makedoniju, i u tim posleratnim danima do 1949. godine je imala značajne gubitke jer je njen osnovni zadatak bio likvidiranje neprijateljskih saradnika koji su se krili po Zapadnoj Makedoniji, Šar planini... Prve regrute primila je 1964. godine i premjestila se sa sjedištem u tadašnjem Titogradu. Inače, Peta brigada je imala četiri komandanta Savu Kovačevića, Sava Burića, Boška Jankovića i Vujadina Popovića. Od ta četiri komandanta, tri su poginula tokom rata što je vrlo rijetko. Inače, narodno oslobodilački pokret je jedini oslobodilački pokret u istoriji da je ranjen vrhovni komandant –priča Mićanović.Suzana RADEVIĆ


Četiri ratna komandanta

Peta proleterska brigada je imala četiri ratna komandanta Savu Kovačevića, Sava Burića, Boška Jankovića i Vujadina Popovića. Od ova četiri komandanta, tri su poginula tokom rata.


Arsenal oružja

Posebno su ponosni na arsenal oružja u sobi. Tu je oko 76 cijevi različitog kalibra proizvedenih davne 1917. godine pa na dalje, porijeklom iz Engleske, Njemačke, Češke, Slovačke... Tu je i sanitetski materijal medicinske sestre Ksenije Brnović koji uvijek privuče pažnju posjetiocima.


Imaju naredbe, ratne mape, dokumenta...

Mićanović podržava planove da Podgorica, odnosno Crna Gora uskoro dobije svoj vojni muzej.
– Mnogo se vrijednih stvari nalazi u ovoj sobi, ipak, ima tu i dosta poklona koji ne pripadaju Petoj proleterskoj tako da bi ozbiljan stručni tim kustosa i drugih saradnika morali da izaberu ono što je vrijedno čuvanja, odnosno premještanja u muzej. Na primjer, na zidu sobe su hronološkim redom zakačene kopije dokumenata, naredbi, ratnih mapa, koji su predstavljali zadatke za jedinicu. Ipak, originalnih dokumenata je vrlo malo, originali se kao i ratna zastava čuvaju u Vojnom muzeju u Beogradu. Kad dobijemo svoj vojni muzej, bićemo u prilici da mi čuvamo te originale prije nego iko drugi – iskren je Mićanović.