-Piše: Vladislava Ignjatov

Najviše ih je izginulo na Dobrudži, 1916. godine. Neki su svoje živote položili na Solunskom frontu i prilikom njegovog proboja, u jesen 1918. Srba iz Banata, kao i drugih Srba dobrovoljaca, bilo je i u armijama Rusije, Francuske, Italije, SAD, kao i u Češkoj legiji (Obrad Hornjak iz sela Elemir bio je u Češkoj legiji.) Najveća dobrovoljačka formacija iz Italije bio je Pivkov bataljon, u kojem je bilo preko 900 boraca. Veliki broj oficira i vojnika činili su Srbi.
Srbi iz Banata, kao i drugi njihovi sunarodnici, sem što su se predavali srpskoj vojsci i dobrovoljno borili u Srbiji, za Srbiju i srpski narod, na razne druge načine podrivali su austrougarske planove. Svojevrstan organizovan otpor pružali su i u samim austrougarskim vojnim jedinicama. Slabili su ih i rastakali svojom neposlušnošću. U Banatu je postojala još jedna kategorija onih koji su podrivali vojničku snagu Austrougarske. Bili su to takozvani logoši − naziv za banatske Srbe koji su izbjegavali da služe u austrougarskoj vojsci ili su je napuštali, bježeći iz bolnica, pa čak i sa fronta. Krijući se u svom zavičaju, izbjegavali su vojne i žandarmerijske potjere. Do 1917. godine surovo su proganjani, čak su osuđivani i na smrt. Pred kraj rata, samo u Velikom Bečkereku bilo je na stotine „logoša”. Još više ih je bilo u srednjem, kao i u ostalim djelovima Banata. Kako se rat bližio kraju, naročito 1918. godine, broj logoša je sve više rastao, a njihove aktivnosti i otpor austrougarskim vlastima bili su sve smjeliji. Bilo je i onih Srba iz Banata, koji su tokom cijelog rata izbjegavali mobilizaciju u austrougarsku vojsku, a pri samom kraju rata, 1918. godine, neki vojni obveznici su to i otvoreno odbili. To je bio veliki neuspjeh austrougarskih vlasti.
Proboj Solunskog fronta 15. septembra 1918. godine i brzo napredovanje srpske i francuske vojske i njihovo izbijanje na obale Dunava, početkom novembra iste godine, uticali su i na razvoj događaja u Banatu.
Jedan od najznačajnijih događaja u jesen 1918. desio se u Velikom Bečkereku. U ovom gradu je 31. oktobra 1918. osnovan Srpski narodni odbor, a 1. novembra iste godine i njegova oružana formacija – Srpska narodna garda. Ona je bila sastavljena uglavnom od dobrovoljaca iz samog grada. Novoformirani odbor je uz pomoć Narodne garde, još prije dolaska srpske vojske, zauzeo sve važnije komunikacije i objekte u gradu, i preuzeo vlast u svoje ruke. Dana 17. novembra 1918. godine, u Veliki Bečkerek je ušao dio Gvozdenog puka „Knjaz Mihailo“, pod komandom pukovnika Dragutina Ristića. Time je vlast bečekerečkih Srba i formalno učvršćena, što se desilo već sjutradan 18. novembra.
Neposredno po završetku Velikog rata viševjekovna oslobodilačka borba Srba u Vojvodini, i u Banatu, konačno je dostigla svoj cilj. Konferencija mjesnih odbora Narodnog veća, 24. novembra 1918. U Rumi donijela je odluku o neposrednom prisajedinjenju Srema Srbiji. Narednog dana, 25. novembra, 757 poslanika Velike narodne skupštine Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena iz Banata, Bačke i Baranje, u Novom Sadu, odlučilo je da se i ovi krajevi direktno priključe Kraljevini Srbiji. Među najvatrenijim zagovornicima prisajedinjenja bili su politički prvaci Srba iz Velikog Bečkereka i njegove neposredne okoline, na čelu sa dr Slavkom Županskim.
Dobrovoljci iz srednjeg Banata dali su višestruki doprinos u Velikom ratu 1914–1918. Pomogli su rušenju Habzburške monarhije, oslobođenju nekadašnje Kraljevine Srbije, srpskog naroda u cjelini, svog banatskog zavičaja i cijele Vojvodine, ali i oslobađanju većine drugih Južnih Slovena – Makedonaca, Crnogoraca, Hrvata i Slovenaca od tuđinske vlasti. Konačno svojom borbom i dobrovoljstvom Srbi iz Banata su doprinijeli prisajedinjenju Banata, i ostalih vojvođanskih krajeva – Bačke, Baranje i Srema – Kraljevini Srbiji.Nastaviće se