Njegoševi lik i djelo duboko su ugrađeni u identitet ljudi ovog prostora. Teme kojima se bavi tiču se ljudskih moralnih vrijednosti, prevashodno onih duhovnih koje prevazilaze vremenske, prostorne i nacionalne granice. Diskusija na temu „Njegoš u 3D”, kojom je na Pjaci od Kina otvorena nova manifestacija „Kotorski krug”, aktuelizovala je vječna pitanja slobode, Boga i istine, ali i bunta i „istrage poturica” (koja su uvijek bolna, ali manje boli kada se o njoj govori). Ovaj tematski krug trebalo je da rasvijetli Njegoševo djelo iz tri kanonska aspekta – crnogorskog, srpskog i bosanskog, ali je publika ostala uskraćena za jedan: pored izlaganja prof. dr Tatjane Bečanović Đurišić i prof. dr Aleksandra Jerkova, izostalo je mišljenje prof. dr Envera Kazaza (koji je bio spriječen da dođe), te se mišljenje struke čulo samo u „dvije dimenzije”. S obzirom da se i publika aktivno uključila u diskusiju, iznoseći svoje stavove, može reći da je „Krug” zadovoljio aspekt svestranosti. Prisutne je najviše zanimalo pitanje zastupljenosti Njegoša u nastavnim programima, odnos mladih prema Njegošu, pitanje „genocidnosti”, slobodarskog duha, kosmopolitizma, arhetip žene...
– Njegoš se izdigao iznad svih identiteta u koje mi volimo ponekad da ga smjestimo, i on nam tu izmiče u svim identitetima, jer je više od jednog identiteta u koji neko želi da ga uzme, da ga prisvoji – da li je to sreća ili nije, ali u jednoj osobi postoji mogućnost prevazilaženja svih identiteta. Sve što se više identifikujemo sa jednim identitetom, toliko više je polje naše slobode ograničeno... Pitanje je koliko možemo biti autentični u svom identitetu, birati svoje identitete, jer zašto ih ne bismo birali, zašto ne bismo mogli da budemo ono što želimo da budemo, bez obzira kojeg smo porijekla, kojeg smo roda, koje smo nacije, sa kog smo prostora, što je pitanje naše slobode... Smisao je u tome da nas Njegoš podstiče da mislimo o tim temama koje su uvijek bolne i uvijek traže više od svakog od nas, od jednostavnog svrstavanja, primijetila je Ljupka Kovačević, te govoreći o Njegošu „iz svog ugla”, dodala da je Njegoš, što se Crne Gore tiče „ostao čvrsto u obrazovnom sistemu i dobro je da tu bude”. Na primjedbe publike da je epitet „genocidan” Njegošu počeo da se pripisuje kao produkt novog vremena, prof. Aleksandar Jerkov je istakao da „mi iz perspektive naših frustracija tjeramo Njegoša da bude frustriran”.
– To nije prirodno, to nije logično, naopako je. Homer legitimizuje trenutak u kome Grci stiču pravo na to da pobijede, a Njegoš prolazi kroz iste probleme, da ne vidi prirodno pravo jedne društvene zajednice da savlada sve druge, nego vidi problem da jedna društvena zajednica, da bi zaštitila sebe, mora na izvjestan način da se zaštiti od najveće prijetnje koja je onemogućava da realizuje sebe u istorijskom prostoru, to je potpuno drugačiji diskurs. Taj diskurs onda nije nikako „antibošnjaštvo” ili nekakva „organska mržnja prema Turcima”, nego je to diskurs koji zahtijeva da slobodu sebi steknete oslobađajući se onih koji su vašu slobodu prigrabili za sebe, pojasnio je dr Jerkov. Sama riječ „istraga”, po mišljenju prof. Dajane Ševaljević jeste genocidna, ako se izvuče iz konteksta, ali to nije tema „Gorskog vijenca” – Njegoš se bavi mnogo širim pitanjima, uopšteno kulturom i moralnim kodom. Ublažavajući tako neke „vrlo teške riječi koje se vezuju za Njegoša”, kao profesorka jezika i književnosti, ona svojim učenicima objašnjava da su poturice simbol ropstva, kao što su i Mleci simbol ropstva, a da su „dobri Crnogorci” u širem kontekstu bili „neko ko simbolizuje težnju ka slobodi”.
Da Njegoševo djelo govori univerzalnim jezikom potvrdio je i Dragan Đurčić, koji je naveo da je kompozicija „O preblagi tihi učitelju” inspirisana Njegoševom „Lučom”, koju je komponovala Ruskinja Natalija Knjažinskaja, u izvedbi hora SPD „Jedinstvo”, osvojila prvo mjesto na takmičenju horova u Bjelorusiji.
Ispred organizatora, Sekretarijata za kulturu, sport i društvene djelatnosti Opštine Kotor, publiku i učesnike programa je pozdravila Jelena Vukasović.
M.D.Popović