- PIŠE: Nik Gašaj

Krajem osamdesetih i početkom devedesetih godina (prije početka vojnog sukoba), strategija EU je bila da se jugoslovenski prostor istovremeno s ostatkom Centralne i Istočne Evrope postepeno integriše u Uniju, ali produbljenje jugoslovenskog konflikta to nije omogućilo. Tako da imamo čitav generacijski zastoj.
S proglašenjem Crne Gore samostalnom i suverenom zemljom, stvorili su uslovi da se, „točak istorije” usmjeri ka evropskim integracijama, a što je najvažnije ka približavanju i priključivanju Evropskoj uniji. Posmatrano na duži rok, proces približavanja i priključenja EU, odnosno proces modernizacije, kao i integracija Crne Gore u evropsko društvo i u svjetsku privredu, nema, niti je imao ozbiljnu alternativu. Pritom, bitan je i sam proces prilagođavanja evropskoj integraciji, a ne isključivo sama činjenica kada će Crna Gora postati članica EU.
Evropska unija je specifična organizacija koja se, i pored suočavanja sa određenim izazovima, nalazi u gotovo neprestanoj evoluciji. Ideja o evropskoj integraciji koja je potekla od ministra spoljnih poslova Francuske Robera Šumana 1950. zaživjela je i pretvorila se u jednu zajednicu država – EU.
Evropska unija posebna je tvorevina, kakvoj nema poređenja u istoriji. U drugoj polovini 20. vijeka i početkom ovog, Unija je ostvarila ono što brojni evropski osvajači nijesu uspjeli, politički i ekonomski je objedinila veći dio evropskog kontinenta. Po oblastima koje obuhvata ili reguliše – od poljoprivredne politike, trgovine, transporta do pitanja spoljne politike, odbrane, pravosuđa itd. EU podsjeća na „superdržavu” – na organizaciju koju neki porede sa „postmodernim carstvom” koje u svom okrilju okuplja evropske „nacije- države”. To je prva zajednica država u ljudskoj istoriji koje su se objedinile sasvim dobrovoljno i miroljubivim putem. Evropska unija kao novi međunarodni entitet „sui generis” ne ukida nacionalne države zarad nadnacionalne strukture, nego vrši njihovu transformaciju i modernizaciju u uslovima integracije i globalizacije. Takođe, treba istaći da odnose NATO i EU implicitno karakterišu uzajamna saradnja i podrška. Dalje, institucionalnom evolucijom EU više neće biti samo politička i ekonomska unija nego će postati i vojno-odbrambeni poredak. Istorijska saznanja ukazuju da male države na Balkanu nikada nijesu opstale bez zaštite neke sile. Sličnu ulogu je, htjela to ili ne, trebalo da preuzme EU.
Cilj ujedinjenje Evrope i priključenja Zapadnog Balkana u EU jeste: bezbjednost, stabilizacija i pacifikacija. Međutim, evropske integracije su uslovljene ispunjavanjem odgovarajućih kriterijuma od strane svih zemalja koje se žele pridružiti Uniji. Opšte kriterijume o proširenju i pristupanju Uniji utvrdili su šefovi država i vlada na skupu u Kopenhagenu 1993. godine. Ti kriterijumi se baziraju na konstitutivnim ugovorima EU i tiču se pravnih, ekonomskih i političkih preduslova koje jedna zemlja mora ispuniti da bi postala potencijalni kandidat za pridruživanje Evropskoj uniji. Ovi kriterijumi su: stabilnost demokratije i institucionalna stabilnost (postojanje pravne države, višepartijskog sistema, pluralizma, zaštita ljudskih i manjinskih prava itd.); funkcionalna i konkurentna tržišna privreda; sposobnost i kapacitet da se preuzmu prava i obaveze koje proizlaze iz Evropske unije; saglasnost sa političkim ciljevima Unije, kao i sa ekonomskom i monetarnom politikom.
Pored tzv.kriterijuma iz Kopenhagena za zemlje bivše Jugoslavije koje su neposredno izašle iz ratnih sukoba traži se dosledno poštovanje i ispunjavanja i nekih posebnih uslova, kao što su: Dejtonski sporazum i međunarodne obaveze prema međunarodnom krivičnom Tribunalom u Hagu.Takođe, Evropska unija ukazuje na obavezu regionalne saradnje i međusobnog priznavanja svih zemalja bivše Jugoslavije, koja je još od 1995. godine bila glavni uslov, pretpostavka i cilj spoljne politike EU prema regionu. Brisel je opravdano smatrao da samo ponovno uspostavljanje prijateljskih odnosa između vlada zemalja regiona doprinosi izlasku iz postkonfliktne faze. Regionalna saradnja je ne samo uslov EU za evropsku integraciju Zapadnog Balkana, već i nasušna potreba tih zemalja. Dobrosusjedski odnosi i uspješna regionalna saradnja pokazuju stepen pomirenja različitih etničkih zajednica poslije žestokih sukoba u prošlosti.
Države Zapadnog Balkana su preuzele na sebe obavezu da sarađuju na regionalnom osnovu, što treba da obezbijedi dugoročnu stabilnost regiona (zemlja ne može da napreduje u integraciji sa EU brže nego u integraciji sa zemljama u regionu), dok će Evropska unija otvoriti svoja tržišta i dati finansijsku pomoć. Formula je jasna: asocijacija - da, ali istovremeno obavezno praćena stabilizacijom regiona. Naglasak na regionalnoj saradnji i međusobnom priznavanju zemalja bivše Jugoslavije, uključujući i Kosovo kao preduslov za buduće članstvo u Uniji, umnogome će doprinijeti stabilnosti regiona i, koliko toliko, potisnuti aveti prošlosti.
Crna Gora je nakon samostalnosti ubrzo primljena u značajne međunarodne organizacije: Ujedinjene nacije, OEBS, Savjet Evrope, NATO. Takođe, Crna Gora je 2010. godine postala kandidat za članstvo u Evropskoj uniji. Šefovi država i vlada EU su na samitu u Briselu 2012. godine potvrdili otvaranje pregovora o pristupanju Crne Gore EU. U dosadašnjem toku pregovora, otvoreni su pregovori u oko 30 poglavlja, od čega su neka privremeno zatvorena. Evropska komisija redovno objavljuje godišnje izvještaje o napretku Crne Gore, uglavnom konstatujući postignute rezultate, ali ukazuje i na evidentne probleme i slabosti. Stoga državni organi i drugi subjekti u Crnoj Gori moraju znatno više, brže, efikasnije, odlučnije i doslednije ispuniti kriterijume i standarde Evropske unije.(Autor je politikolog)