-Autor: Džon Henli

Kada je Angela Merkel prvi put postala kancelarka u Bijeloj kući je bio Džordž V. Buš. Toni Bler je bio britanski premijer, a u Jelisejskoj palati je stolovao Žak Širak.
Njemačka kancelarka je objavila da neće pokušati da još jednom dođe na čelo Hrišćansko-demokratske unije (CDU), vladajuće partije centra, i da će joj četvrti kancelarski mandat biti poslednji. Objavljivanje te odluke označava kraj doba u kom je Merkel dominirala njemačkom i evropskom politikom.
Angela Merkel je simbol postojanosti i kontinuiteta. Odlazak de fakto liderke Evropske unije prije sledećih njemačkih saveznih izbora – koji će biti održani 2021. godine – najavljen je u trenutku kad su politička stabilnost i konsenzus kontinenta u najvećoj opasnosti od Drugog svjetskog rata naovamo.
Odluka njemačke kancelarke uslijedila je poslije niza slabih izbornih rezultata koji je započeo prošlogodišnjim saveznim izborima, kada je CDU imala najgori izborni rezultat poslije 1949. Regionalni izbori u Bavariji i u Heseu, gdje je partija pala za 11 odsto, to jest na 27 odsto, dodatno su je oslabili.
Poslije više mjeseci frenetičnih pregovora uzdrmani konzervativci Angele Merkel obnovili su oslabljenu i nepopularnu koaliciju sa Socijaldemokratskom partijom (SPD), svojim tradicionalnim rivalom koji zauzima poziciju na lijevom centru. U sve podjeljenijem evropskom političkom krajoliku, i jedni i drugi sada plaćaju cijenu – glasači okreću leđa tradicionalnim partijama vlasti.
Povezana više strahom od alternative – posebno od daljeg uspona ekstremne desnice u obličju Alternative za Njemačku – a manje energičnim političkim ambicijama, vladajuća alijansa u Berlinu nema jasnih, smjelih ideja kao ni hrabrosti da takve ideje sprovede, što stvara neodrživ vakuum vođstva. Glasači su to prepoznali i kaznili.
Potez Angele Merkel, dakle, nije sasvim neočekivan. Ona je zaključila da niz mukotrpno postignutih kompromisa i ostanak na vlasti poslije izbora koji nisu bili potpune katastrofe, ali su izvjesno bili porazi, donosi više štete nego koristi – i da je bolje da se povuče iz izborne jednačine.
Međutim, odlazak kancelarke čija je oprezna mješavina principa i pragmatizma vodila njenu zemlju i EU kroz finansijski krah 2008. i potonju krizu evrozone, Arapsko proljeće, rusku agresiju na Ukrajinu i evropsku migrantsku krizu ostaviće prazninu koju treba popuniti.
Mada su joj aplaudirali zbog humanosti, mnogi vide njenu hrabru odluku iz 2015. da otvori njemačke granice za približno milion izbjeglica, uglavnom muslimana koji bježe od ratova i siromaštva na Bliskom istoku i iz udaljenijih zemalja, kao potez koji je ubrzao njen odlazak, umanjio njen autoritet, podijelio njenu stranku, njenu zemlju i njene evropske partnere i donio veliku podršku antiimigrantskim partijama.
Kod kuće će sve oči biti uperene u sposobnost Angele Merkel da ode bez trzavica. Njena odluka da se ne kandiduje na partijskim izborima na konferenciji u decembru – mada ostaje na položaju kancelarke – mogla bi novom vođi partije pružiti priliku da izgradi snažan izborni profil prije 2021. godine.
Ali, planove bi mogli poremetiti događaji. Merkel trpi veliki pritisak od svog oslabljenog partnera SPD-a da isporuči nove rezultate. Partija lijevog centra, čiji je izborni rezultat pao na dosad najnižu granu, mogla bi da napusti koalicionu vladu prije revizije na polovini mandata, koja pada sledeće godine.
To bi povuklo prijevremene savezne izbore i još raniji odlazak prve žene na položaju njemačkog kancelara. Dvojici njenih prethodnika na čelu vlade, Konradu Adenaueru i Helmutu Kolu, nije pošlo za rukom da obezbijede spokojnu predaju vlasti.
Čak i ako Merkel uspije da izbjegne haotičan kraj svoje karijere, pažnja njene stranke svakako će biti usmjerena na dovođenje u red i nalaženje naslednika koji je sposoban i voljan da zamijeni Angelu Merkel. I vlada će nastojati da ostvari napredak na domaćem terenu suočena ne samo s jačanjem Alternative za Njemačku već i sa proevropskom strankom Zelenih koja izbjeglicama šalje poruku da su dobrodošli.
Kancelarkina slabost u zemlji mogla bi smanjiti njen kapacitet da vodi EU – ili da barem obezbjeđuje njenu stabilnost – i to u trenutku kad se Unija bori s Bregzitom, budžetskom krizom u Italiji i vjerovatnoćom da će populističke partije dobiti veliku podršku glasača na izborima za Evropski parlament sledećeg maja.
To su loše vijesti, prije svega za francuskog predsjednika Emanuela Makrona, čije velike vizije reforme evrozone sada izgledaju neostvarivije nego ikad. Međutim, ovaj razvoj događaja u Njemačkoj ne najavljuje krupne promjene u njemačkoj politici prema Uniji – ili prema Bregzitu.
Iskusniji britanski zvaničnici i političari odavno predviđaju da će se Merkel aktivno uključiti na kraju pregovora o Bregzitu kako bi obezbijedila pogodbu koju Tereza Mej može da proda parlamentu. To nikad nije bilo naročito vjerovatno, ali čak i da jeste, sad kad je njen položaj vremenski ograničen, moć Angele Merkel da utiče na rezultate uveliko je oslabljena.
Što je još važnije, diplomate EU primjećuju da ni Merkel ni Makron ne mogu sebi dozvoliti da pruže Velikoj Britaniji ikakvu podršku u pregovorima.
Budući da su evropski izbori zakazani za sledeći maj, dužnost moćne francusko-njemačke alijanse biće da sačuva čvrst, principijelan pristup koji jasno pokazuje blagodeti članstva u EU i velike rizike za ekonomiju zemlje koja je napušta.Peščanik.net