-Piše Božidar Andrejić

Kad bi lični utisci bili najvažniji, u nedavnom „dizanju problema Kosova na nivo (Savjeta bezbjednosti) Ujedinjenih nacija“, takav bi bio kraj izlaganja predsjednika Srbije Aleksandra Vučića. Kada se, uz ljubaznu molbu za obraćanje Srbima na Kosovu na maternjem začuo klasični radikalski/šešeljevski pozdrav „braćo Srbi i sestre Srpkinje”. Doduše uz „dame i gospodo” koje tata-Šešelj rijetko, ma nikad, ne izgovara.
Iznad ličnog utiska, međutim, stoji bojazan da taj laki preliv „neprežaljenog radikalstva” ne nastavi da zaslađuje ili zagorčava i buduće poteze glavnog srpskog igrača u pitanjima statusa Kosova, a ne samo propagandne slatkorječivosti u predmikrofonskim prilikama poput ove na Ist Riveru. Bar u mjeri u kojoj je bio izlišan u poređenju sa relativno odmjerenim verbalizovanjem srpskog stava pred S(a)vjetom. Ovo je utoliko važnije što je pomenuti sastanak, zaista hitno sazvan na inicijativu Srbije, uz podršku Rusije, protivno pravolinijskim gledištima, ukazao na mogućnost skorog ulaska u prelomnu fazu raspleta. Naime, eho sa ključnih strana svijeta koji mu je uslijedio, može se tumačiti tako da famozni zastoj/prekid u dijalogu Beograda i Prištine predstavlja samo stepenik u njegovom nastavljanju do okončanja.
Trenutno zaleđeni status pregovora, podignut je na najviši svjetski nivo, tamo uz očekivane rashlađivače i dodatno zamrznut. Ali su istovremeno postali vidljiviji instrumenti za njegovo brzo odmrzavanje. Ako se usput ne zagrije, do usijanja.
Sama sjednica Savjeta bezbjednosti, iako vanredna, pa stoga srpskoj javnosti prikazana tim važnija, pokazala je, kad se sve svede, očekivanu podijeljenost „svijeta” o kosovskom pitanju. Oni koji su Kosovo podržavali i zapravo stimulisali njegovu nezavisnost ostali su na svojim pozicijama. A simparizeri srpskog stava, prije svega Rusija i Kina kod svojih, pri čemu, tvrde analitičari, Kina umjerenije, manje zagriženo.
Držanje za Rezoluciju 1244 bilo je uporište Vučićevog govora, ali pokazalo se čak paradoksalnim – bez prihvatanja oslonaca za srpski stav u onom što piše u njoj. Ispalo je, recimo u slučaju (ne)dopustivosti da Kosovo formira vojsku – da je dozvoljeno sve što u Rezoluciji ne piše. Pogotovo za svjetske sile koje još jednom potvrđuju da je nezavisnost ove nove, od Srbije nepriznate države – neupitna. Ukratko, samo što nije rečeno – otkud Srbiji pravo da se miješa u poteze jedne suverene, priznate države.
U Beogradu, povodom svega, među posmatračima je preovladalo mišljenje da je njujorška epizoda poslužila takozvanoj kupovini vremena i dovijanju kako da se odlože važni potezi. I to ne samo za Srbiju, već i za Kosovo, na sjednici oličenom u predsjedniku Hašimu Tačiju koji se začudio vanrednosti sjednice budući da je u „njegovoj zemlji sve mirno”.
Međutim, ima povoda za uvjerenje da je Vučiću, prije svega, ali i Tačiju, u vidnom polju bilo nešto drugo. Kako da, naime, svoje javnosti uvjere da je „dogorelo do nokata” i situacija postala opasno neizdržljiva da se, uprkos ukopavanju i uslovljavanju, ucjenama i ultimatumima mora ići na – razrješenje.
Kad je o srpskoj strani riječ, prenaglašeni odnos prema formiranju vojske Kosova dobar je primjer. Ali ni nezamislive takse Kosova na robu iz Srbije i BiH, kao i u dijalogu poluzaboravljena Zajednica srpskih opština ne ukazuju na nešto drugačije.
Jeste usvajanje zakona o vojsci u kosovskoj skupštini išlo kroz zaobilaženje ustava, jesu poslednjih dana vrhovi NATO i EU tome nalazili proceduralne mane i „izvjesnu preuranjenost”, ali je u Srbiji predstavljano mjesecima kao akt koji će već dan po usvajanju zakona, 15. decembra za posledicu imati „upad na sjever”.
Nisu to plasirali samo mediji, već su i predsjednik i premijerka Ana Brnabić, uz niz „papagaja”, to „sjutradan” interpretirali kao „dan D” za intervenciju. Malo ko je obrazlagao da je riječ o procesu najkraćeg trajanja od 10 godina. A poželjnoj i bar nominalnoj multietičnosti ne samo vojske, već i drugih snaga bezbjednosti suprotstavljani su pritisci i apeli na mlade Srbe da ne izdaju srpstvo prijavljujući se za nju.
Srpski državni vrh, zapravo njegov najviši „šiljak”, kao da je zaboravio da se u prethodnim smirivanjima kosovskih „sjevernosrba“ povodom raznih stvarnih i isfabrikovanih incidenata, pozivao upravo na multietičnost tih snaga i garancije iz briselskog procesa. Na osnovu kojih je tamo uvedeno i „multietično” pravosuđe.
Nije bez važnosti ovdje pripomenuti da je baš ovih dana u Beogradu, uz dobar publicitet, jednu svoju balkansko-bliskoistočnu „postratovsku” knjigu promovisao Daniel Server, američki profesor i više nego uticajni analitičar. On je javno poentirao tezom da vojska Kosova čak i kad se kompletira, neće biti dovoljno velika da uznemirava region, nekmoli Srbiju čija je oružana sila mnogo veća. Kad se sve sagleda, pokazaće se da su „tri srpska cilja” na Savjetu bezbjednosti – otvaranje problema vojske, carine i zajednice srpskih opština – ostvarena ovako: o vojsci je potvrđeno (gornje) dvojako tumačenje Rezolucije, zajednicu srpskih opština jeste spomenuo, ali njenim formiranjem Vučić nije uslovio nastavak briselskog dijaloga, već samo ukidanjem „blesavih” taksi.
Dakle, od utjerivanja straha samo su se tresle govornice, a rodilo se ono što je „politički ultrazvuk” i pokazivao - vojska u nastajanju koja zasad malo nervira svoje saveznike. Iz tog ugla može da se sagleda i „podgrijevanje“ mitinga i protesta Srba protiv kosovskih taksi što lako može da se pokaže kao organizovani doprinos stvaranju atmosfere neizdrživosti koju može da sanira iznenadni čarobni štapić. Zapravo, čarobna batina.
Politička situacija na Kosovu, uz stalno pominjanje sukoba na liniji premijer Ramuš Haradinaj – predsjednik Tači, do mjere da je ovom drugom Skupština oduzela legitimitet predstavljanja Kosova u Briselu, uklapa se u „scenario neizdrža”. Uz to Haradinajeva vlada sročila je obimnu platformu za završetak pregovora – do potpunog priznanja Kosova i razdijelila je „kome treba”, prije svega ambasadorima „kvinte”. Ne i Rusiji.
Pokušaj „ostrakizma” Tačija je upitan, ali se mora imati u vidu da je instrument ukidanja carina u Haradinajevim, a ne u Tačijevim rukama. (Za razliku od Srbije, gdje su fala Bogu i kršenju Ustava i takve „sitnice” iz djelokruga Vlade u rukama predsjednika, kome i ministri nude ostavke). Pitanje je, još, ne ide li Haradinaj i naruku Tačiju, kad „zatezanje do pucanja” posle koga mora da uslijedi neko olakšanje preuzima na sebe, čak i po cijenu da se zasad ne odaziva pozivima i pismima Brisela da povuče carine. I uz to, bagatelišući ulogu posrednice u pregovorima Federike Mogerini. Brisel je reagovao potvrđujući da je Tači „jedan i jedini” koji se uklapa u format dijaloga. I iz toga kosovski predsjednik može da izvuče prednosti – u narednim razgovorima može da povećava zahtjeve Kosova pozivajući se baš na odlučan stav Vlade, pa i na pregovaračku platformu što ju je ona sročila. I, onda – Tramp. Pismo podrške američkog predsjednika Tačiju, zajedno sa apelom da se i drugi kosovski lideri ustroje ka prihvatanju „sporazuma koji je nadohvat ruke” nije samo puko osnaživanje Tačijeve pozicije. Ono je i dokaz novog „dizanja Kosova na svjetski nivo”, ne samo kroz UN već i u formi internacionalizacije koja ima u vidu jaču ulogu SAD, potiskivanje, ali ne i izbacivanje EU iz procesa, pa i moguću promjenu – konferencijski format. U svakom slučaju nije riječ o protokolarnom obraćanju „populističkog mlatača” na mjestu svjetskog moćnika, već i dokaz da se pregovori negdje i dalje odvijaju bez obzira što ih dvojac Tači - Vučić ne otkriva, a možda u njihovu cjelinu nisu ni upućeni. Pokazuje se da na Trampovoj stazi gaze i brojni uticajni predstavnici od njega „vječnije” administracije. Najavu medija da je Tramp i Vučiću odaslao sličnu epistolu, potvrdio je i sam srpski predsjednik. Štaviše, sa uključivanjem SAD u „postizanje kakvog-takvog kompromisa” i on se saglasio, ali ne i s tim da smo „ušli u finalnu fazu”. Ali, i Haradinaj je pohvalio čin Donalda Trampa, pa se može očekivati da u Prištini „padne kompromis” da Tači nastavi priču, ali da se drži Haradinajeve (možda i „internacionalizovane”) platforme. U kojoj ima mjesta i za zajednicu srpskih opština, ali sa ograničenjima ako ushtjedne da „gazi ustavni poredak” Kosova. Vučić je još jednom u „kampanji u Savjetu bezbjednosti” rekao da smo „u ćošku i da se iz ćoška mora djelovati”. Po mnogima, iako nijedan od svjetskih faktora ne zatvara ni mogućnost razgovora o razgraničenju, naprotiv i EU je u energičnom smirivanju kosovskih/prištinskih strasti na to „namignula”– maksimum dobiti koji će Srbija imati je – „nekakva” zajednica srpskih opština. Uprkos intonaciji svih stavova Beograda da je (bar) sever Kosova – srpska teritorija. Da li će Srbima na Kosovu koji će živjeti u zajednici dovoljno proširenje „statusnog okvira” biti onaj pozdrav sa „braćo i sestre”?
balkans.aljazera.net

---