-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Rijetki su bili prijatelji pisci koji su se Manojloviću javljali kad je došao pod udar vlasti. Jedan od njih je Mladen Leskovac, upravnik Biblioteke Matice srpske. Leskovac će, kao uvažena javna i književna ličnost ne samo Vojvodine, postaviti i pitanje Udruženju književnika Srbije – šta je sa prijemom u Udruženje pisca Todora Manojlovića? A prijem u Udruženje značio bi pravo na bonove (tačkice) za nabavku robe (za odijevanje) i hranu...

Ta veza s Mladenom Leskovcem bila je, u to vrijeme, za Todora Manojlovića ljekovita – najzad je o njemu mislio, vodio brigu jedan čovjek od ugleda u javnom životu, a i u političkim krugovima Vojvodine od poštovanja. Iako dvadesetak godina mlađi od Manojlovića, Leskovac je imao za njega puno pažnje i odanosti.

Iz tihe, mirne Ulice Maksima Gorkog broj 31, Todor Manojlović počinje da komunicira sa svijetom. Nenametljivo počinje da sarađuje u reviji „Naša scena” koju u Novom Sadu uređuje Vlada Popović, operski pjevač, sin Dake Popovića, nekada bana Dunavske banovine. Piše o radu zrenjaninskog pozorišta, ali i o ličnostima iz prošlosti. Još jedan tipično vojvođanski pisac, pjesnik, romansijer i dramski pisac Bogdan Čiplić (1910–1989) obradovao se povratku Manojlovićevom u srpsku književnost.

Vasksrnuo je u javnosti. Primijećen je od starijih, a i mladi su se zainteresovali – ko je Todor Manojlović? A on je već čikica – skoro sedamdesetogodišnjak koji nosi pohabana, predratna odijela, pohaban šešir, stare naočare... Leskovac ga je podstako na pisanje knjige uspomena i požuruje ga da taj posao uradi do sredine 1952. godine. Nastoji da riješi svoje materijalne probleme, trajnije, pa se odavažuje da se obrati Ivi Andriću 12. aprila 1951. godine.

Ne znamo šta je i da li je Ivo Andrić pokušao da mu pomogne, ali mu najveća podrška stiže iz Novog Sada – tako mu početkom ljeta 1951. godine Boško Petrović javlja da će mu Matica srpska sigurno štampati memoarsku knjigu krajem godine (samo da je završi) i da će dobiti pristojan honorar, 4.000 dinara po tabaku. Petrović mu javlja i da će mu kada jednog dana dođe u Bečkerek donijeti „Fausta” Tomasa Mana (na njemačkom) koga je pozajmio Vinaveru i sada je knjiga u Beogradu. Vratila mu se volja za pisanjem – prijateljima, rijetkim, kaže da ga je spopala „jedna skoro nesavladiva fobija od pera i mastila”.

Mladen Leskovac, u ime Vojvođanske sekcije Udruženja književnika Srbije, moli Upravni odbor Udruženja u Beogradu da najzad Todora Manojlovića primi za člana jer je, kaže, „počeo aktivno da radi”. Molba je proslijeđena Savezu književnika Jugoslavije i na plenumu, početkom novembra 1951. godine u Sarajevu, za nove članove primljeni su Todor Manojlović, Nikola Trajković i Borislav Mihajlović Mihiz.

U životu Todora Manojlovića pojavljuje se još jedan mladi pisac, buduće veliko ime srpske književnosti – Aleksandar Tišma, redaktor u Izdavačkom preduzeću Matice srpske. Došao mu je u posjetu i mladi pjesnik iz Beograda Slobodan Marković (Libero Markoni) – sjedjeli su u hotelu „Vojvodina”, u jedno „oblačno septembarsko prijepodne”. Dobio je i rešenje o starosnoj penziji – imao je 69 godina, a Savez književnika Jugoslavije (i na zauzimanje Ive Andrića) odredio mu je da se književnošću bavi već 39 godina. Penzijski osnov iznosi 14.800 dinara mjesečno.

Izabran je za člana Uređivačkog odbora biblioteke „Svjetski pisci”, koju počinje da objavljuje Matica srpska. Narodni odbor gradske opštine u Zrenjaninu u februaru 1955. godine imenuje ga u Upravni odbor Narodnog pozorišta „Toša Jovanović” u Zrenjaninu.


(NASTAVIĆE SE)

---