Radna grupa Odbora za reformu izbornog zakonodavstva pripremila je nacrt novog zakona o izboru poslanika i odbornika koji predviđa profesionalizaciju Državne izborne komisije i individualno kandidovanje, saopštio je član tog skupštinskog tijela i poslanik Socijaldemokrata Boris Mugoša. On je kazao da je u tom dijelu zakona napravljen ogroman iskorak u odnosu na važeće rješenje, prema kojem se gotovo svi članovi imenuju na predlog političkih partija, odnosno parlamentarne većine i opozicije.

– U našem predlogu definisano je da Centralna (nekadašnja Državna) izborna komisija ima pet članova koji se biraju nakon sprovedenog javnog konkursa. Kada je u pitanju opštinska izborna komisija (OIK), predloženo je da je bira Centralna izborna komisija, a ne da je, kao sada, imenuje skupština opštine, i to nakon sprovedenog javnog konkursa – pojasnio je Mugoša.

Ipak, za predstavnike nevladinog sektora najavljena profesionalizacija DIK-a je upitna, s obzirom da je i DPS i do sada, pod plaštom takozvanih nezavisnih eksperata, na čelne pozicije imenovao svoje ljude. Kako su istakli, najbolji primjeri za to su upravo Sreten Radonjić, direktor ASK-a, i Budimir Šaranović, bivši predsjednik DIK-a, koji su na te funkcije postavljeni kao navodno nezavisni, „a ponašali su se i ponašaju se kao partijski vojnici“.

Dosadašnje iskustvo nije obezbijedilo profesionalizaciju institucija u punom kapacitetu, već je pokazalo koliko je i u kojoj mjeri vlast opstruirala uspostavljanje nezavisnih i profesionalnih DIK-a i ASK-a, ocijenio je Boris Marić, direktor Centra za građanske slobode. On je dodao da su kroz formalizaciju i manipulaciju na čelo tih institucija postavljeni podobni, čime je uvijek bila obezbjeđivana potrebna većina za kontrolu njihovog rada od strane dominantnog DPS-a.

– Profesionalizacija državnih službi je neophodnost kojoj treba težiti. Ipak, pravo pitanje je na koji način to uraditi, koji su preduslovi da dobijemo suštinski profesionalne organe. To podrazumijeva nekoliko bitnih koraka. Prvo, jasan i nedvosmislen dogovor političkih subjekata o cilju i karakteru profesionalizacije. Drugo, izglasavanje normativne osnove i uspostavljanje niza kriterijuma koji garantuju jak osnov za uspostavljanje profesionalnih institucija. Na primjer, važno je osigurati finansijsku nezavisnost tih institucija i obezbijediti jasne kadrovske kriterijume za izbor i popunu DIK-a i ASK. Od presudne je važnosti da se ovaj proces odvija uz prisustvo javnosti i da u njega budu uključeni prepoznati i stručni predstavnici NVO sektora– kazao je Marić.

Kako je dodao, polazište takve procedure treba da bude dosadašnje iskustvo, koje nije obezbjedilo profesionalizaciju institucija u punom kapacitetu.

– Osim političke kontrole, postoje i viši prstenovi zaštite u činjenici da se administrativni aparat države nalazi pod punom kontrolom vladajuće strukture, što je poseban problem kada je u pitanju pravosudni sistem. Možda zvuči kontradiktorno, ali put do profesionalizacije institucija vodi kroz političke pregovore, dostupne javnosti, sa jasnom namjerom da DIK i ASK budu institucije od punog profesionalnog digniteta. Koji model će biti primijenjen stvar je traženja kroz društveni dijalog i dogovor na političkoj ravni – zaključio je Marić.

Izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje Daliborka Uljarević ističe da se u preporukama OEBS-a ne traži profesionalizacija DIK-a, ali se traži znatno unapređenje rada te institucije kroz proaktivnost, viši stepen odgovornosti i transparentnosti, otvaranje sjednica za medije, djelovanje i usvajanje odluka kroz zakonom propisan kvorum, objavljivanje svih odluka blagovremeno, vođenje računa o adresiranju situacija konflikta interesa i eventualnih političkih tenzije, kao i kroz edukaciju članova OIK-a.

– Pominje se i mogućnost potpisivanja etičkog kodeksa, koji bi, na neki način, doprinio zaštiti integriteta i profesionalnosti izborne administracije. Sada je već na snazi mješoviti sistem sa profesionalno zaposlenim sekretarom i predsjednikom koji se bira na konkursu, i to je za crnogorski kontekst mjera, jer bi puna profesionalizacija DIK-a išla naruku samo DPS-u. Naime, mi smo svjedoci toga da je vladajuća struktura obesmislila znatan broj nezavisnih institucija postavljajući preko konkursa svoje partijske vojnike – rekla je Uljarevićeva.

S.R.

---

Uljarević: Puna profesionalizacija DIK-a bi bila suicidna za opoziciju
Uljarevićeva je podsjetila i da OEBS snažno sugeriše da odluke koje se odnose na izborni proces treba da budu inkluzivne, odnosno da uključe sve aktere.

– Vjerujem da ljudi u opoziciji koji rade na ovim pitanjima veoma dobro poznaju zamke koje mogu da im postave fasadne nezavisne institucije i da bi puna profesionalizacija DIK-a bila suicidna za njih jer bi na taj način opozicija izgubila kakvu-takvu kontrolu nad dijelom izbornog procesa kroz DIK. A misija DIK-a je da osigura zakonitost i legimitet izbornog procesa u dijelu u kojem za to odgovara po svojim nadležnostima. Ukratko, insistira se na jasnim i dosljednim pravilima, transparentnosti i efikasnosti – kazala je Uljarevićeva.

Kako je zaključila, besmisleno da se u zemlji koja ima oko 530.000 glasača, od čega na izbore izlazi oko 370.000, zvanični rezultati od strane DIK-a saopštavaju nedjeljama kasnije umjesto da DIK dva sata nakon zatvaranja biračkih mjesta objavi preliminarne rezultate, a brzo nakon toga i zvanične.



”Svjedoci smo da je vladajuća struktura obesmislila znatan broj nezavisnih institucija postavljajući preko konkursa svoje partijske vojnike, kaže Daliborka Uljarević