Banjani su starohercegovačko pleme koje je Berlinskim kongresom ušlo u sastav Crne Gore, kazao je dr Vojislav Miljanić otvarajući naučni skup „Sedam vjekova od pomena Banjana” koji je u Društvu crnogorsko-ruskog prijateljstva „Sv. Đorđe” organizovalo Udruženje Banjana i Rudinjana „Vladika Sava Kosanović”. Teritorija koja danas nosi naziv Banjani, kao i istoimeno pleme, nalazi se na sjeverozapadnom dijelu Crne Gore i pripada široj oblasti Rudina. Talasasta i bezvodna visoravan ograničena je rijekom Trebišnjicom, danas Bilećkim jezerom, grahovskom teritorijom, nikšićkim Rudinama, te planinskim vijencem koji čine Njegoš i Somina i dijelom Hercegovine.
– Vremenom je dio Banjana, naročito dio prema Trebišnjici, bio naseljen što potvrđuju nalazi Crvene stijene u Petrovićima, da bi se kasnije na tom i širem prostoru smjenjivali razni narodi Iliri, Grci, Rimljani, Goti i najzad Sloveni. Njihovo prisustvo potvrđuju ostaci materijalne kulture kao što su gomile, gradine, miljokazi, razna utvrđenja, groblja, stećci, oružja, oruđa i slično.Banjane je tokom osmoga vijeka naselilo slovensko pleme Novljani u kojem se kasnije istaklo bratstvo Banjani prema kojem je, što je moguće, i pleme dobilo svoje ime – rekao je dr Miljanić u ime Udruženja i Organizacionog odbora skupa.
Dolaskom Turaka 1465. godine taj kraj je ulazio u sastav srednjevjekovnih država Travunije, Duklje, Zete, Raške, Hercegovine. Pleme je kroz vijekove imalo značajnu ulogu u gotovo najvažnijim istorijskim zbivanjima, kao i u nekoliko odlučujućih bitaka u kojima su dali doprinos. Ulaskom u sastav Crne Gore, istakao je dr Miljanić, Banjani su svesrdno radili na njenom napretku dajući ne samo veliki broj vrsnih junaka i četovođa, već i poznatih stvaralaca, naučnih i zdravstvenih radnika, sveštenika, pisaca. Dr Miljanić je posebno istakao učešće Banjskog bataljona u Balkanskim i svjetskim ratovima, čiji članovi su potomstvu ispisali nezaboravne stranice u istoriji banjskog plemena.
– Da potpomstvo ne bi tokom vremena zanemarilo podvige svojih istaknutih predaka na raznim poljima ljudske djelatnosti, te da se na njih ne bi odnosile riječi mudrog Sula Radova „Ne korite one koji su umrli za vas, korite sebe što ne čuvate uspomene na njih” organizovan je ovaj naučni skup koji će, uvjereni smo, obraditi brojna do sada nerasvijetljena pitanja iz prošlosti Banjana – naglasio je Miljanić.
Daleke 1319. godine u Dubrovačkim arhivima pominju se Banjani, međutim, rekao je episkop budimljansko-nikšićki Joanikije, sami teren Banjana upućuje na to da je pleme koje tu živi svoju istoriju imalo i mnogo ranije.
– Kada gledamo na svu našu prošlost svakako ponajviše pažnje zaokupljaju ratovi, bune, ustanci, borba za slobodu neprestana, a sa druge strane kada vidimo kako su Banjani i obje Rudine zasute i ukrašene svetinjama onda vidimo da sva ta naša istorija, prošlost imaju jaku duhovnu dimenziju, bez koje bi ta naša prošlost bila tamna. Duhovnost Banjana i Rudina, koncentrisana ponajviše oko manastira Kosijereva u novije vrijeme sve više i više izlazi pred naše oči i vidimo da je to energija koja nas sabira, vraća na pravi put i koja nas izvodi na pravi put – rekao je vladika blagoslovivši skup.
B.B.

---

Iscrpne istraživačke teme
Akademik Zoran Lakić izlagao je na temu „Plemenska svijest u Crnoj Gori s osvrtom na Banjane”, arheolog Zvezdana Vušović Lučić „Crvena stijena-opšte karakteristike”, dr Goran Komar „Banjani-žarište ćirilične pismenosti na Jugoiatočnom Balkanu”. Dr Nikola Marojević govorio je o životu i djelu mitropolita Save Kosanovića, prof. dr Živko Đurković o školstvu u Banjanima, dr Vasilj Jovović o crkvama i manastirima Hercegovine u crnogorskoj štampi (1835-1918), a prof. dr Tripko Draganić o Nikoli Tesli i Banjanima. Istraživači Siniša Jerković, Jovica Krtinić i Miloš Miletić predstavili su svoj rad „Genetičko porijeklo plemena Banjani”, prof. dr Vukašin Baćović govorio je o Banjanima u epskoj i lirskoj peoziji, a doc. dr Budimir Aleksić o istoričarima srpske književnosti koji su rodom iz Banjana. O Banjanima u Nevesinjskom ustanku govorio je publicista Čedo Baćović, dr Vojislav Miljanić o Banjskom bataljonu, Darko Žarić i doc.dr Saša Stanojević na temu „Banjani u Toplici”, istoričar Jovan J. Aleksić o djelatnosti Pavlimira Gligovića u kulturnom životu Kosovske Mitrovice. Tema izlaganja dr Milana Micića bila je „Banjani u kolonizaciji Banata i Bačke 1920-1941”, mr Pavla Orbovića „Razlog povratka kolonista u Banjane i Oputne Rudine iz Vojvodine 1945-1948”, a profesora Milorada Milovića „Rad na bibliografiji Banjana i Oputne rudine”.