-Piše: Milan Mišić

Slučajno ili namjerno, baš u vrijeme kad se mnogo govori i piše o 30-godišnjici pada Berlinskog zida, ključnog međaša novije istorije, francuski predsjednik Emanuel Makron je saveznicima ispostavio sopstveni bilans stanja u transatlantskom savezu - kakvom se nisu nadali.

Pošto je konstatovao da današnja Evropa svoje postojanje duguje Americi koja je dva svjetska rata vodila na evropskom tlu, kao i da je američka diplomatija bila babica kad se rađala Evropska unija, da je američko oružje Evropu štitilo od sovjetske invazije, i da su, najzad, američki državnici bili ti koji su nadgledali njemačko ujedinjenje koje je označilo kraj Hladnog rata – Makron je postavio dijagnozu koju je njemačka kancelarka Angela Merkel okarakterisala kao „drastičnu”.

Po prvi put na čelu Amerike je čovjek koji ne podržava evropski projekat, zbog čega je Stari kontinent „na ivici provalije”. NATO je doživio težak moždani udar i u rasulu je. Između SAD i NATO saveznika nema nikakve koordinacije u donošenju strateških odluka. Američki predsjednik odlučuje da se američki vojnici povuku sa sjevera Sirije ne konsultujući se o tome sa saveznicima, dok važna članica, Turska, preduzima solističku akciju u području koje je od interesa za sve.

EU je samo tržište, dok situacija nalaže da bude politički blok. Krajnje je vrijeme da se Evropa pripremi za suočavanje sa novim, okrutnijim svijetom, da „otvori oči” i ojača svoju diplomatiju. Nedopustivo je da je američki vojni budžet dva puta veći od budžeta svih članica EU. Vrijeme je i da EU počne da se priprema za post-NATO odbranu. Ako Evropa sebe ne bude mogla da zamisli kao globalnu silu, nestaće…

Pomenuo je i ono što žulja nas, EU kandidate sa Balkana. Proširenje bez reforme EU i promjene pravila za pristupanje označio je kao „apsurd”. Tek kad se prvo reformiše Evropa, on će biti spreman „da otvori pregovore” koje je blokirao…

Sve ovo Makron je izgovorio u intervju za londonski „Ekonomist” i svakako sračunato baš uoči samita NATO koji treba da obilježi 70- godišnjicu njegovog postojanja. Da li je Makron imao namjeru da, poslije sličnih verbalnih diverzija koje je na savezničkim skupovima u poslednje tri godine izvodio Donald Tramp, nametne sopstvenu agendu, da afirmiše svoju želju da bude novi lider Evrope, ili samo da upozori da se ona suočava sa velikim problemom čije rješavanje ne može više da se odlaže?

Reklo bi se – sve to. Evropa se zaista predugo baškarila pod američkim bezbjednosnim kišobranom. U evropskom pragmatičnom poimanju zajedništvo je svakako mnogo više ekonomije nego politike. A poslije Bregzita, Makron je na čelu jedine nuklearne sile u EU. Pošto je karijera Angele Merkel na zalasku, on postaje jedini u Uniji sa globalnom vizijom i globalnim ambicijama, o čemu svjedoči i to što je, od ulaska u Jelisejsku palatu u maju 2017, posjetio više od 50 zemalja.

NATO jeste u krizi, ali njen rasplet ne mora da bude i kraj najmoćnijeg saveza u istoriji. Put do evropskog suvereniteta koji će moći da se samostalno brani jeste dug, ali uspjeh će biti i kad se na taj put krene.

Utisak je, međutim, da Makron traži više nego što može da dobije i obećava i ono što ne može da postigne. Ali zar to nije standardna metoda 99 odsto političara?

(Autor je bivši glavni i odgovorni urednik „Politike”)

---