-PIŠE: MR RAJKA GRUBIĆ

Kako bi široj javnosti što bolje predstavili očuvano sopstveno kulturno nasleđe, kulturno-umjetnička društva se pojavljuju na raznim manifestacijama i festivalima koji se organizuju ne samo po okolnim mjestima (Festival folklornih ansambala u Žitištu, manifestacije Mitrovdanski dani u Sečnju i Dani Kleka u Kleku...), već i šire. Nerijetko se na ove smotre folklora pozivaju i gosti – kulturno-umjetnička društva iz zavičaja.

Festivali i manifestacije koji se organizuju u srednjobanatskom okrugu predstavljaju relativno kompleksan kulturni i društveno-ekonomski događaj. Tako se u okviru njih ili, pak, kao izdvojen – poseban događaj po selima održavaju i gastronomske manifestacije. Neke od najznačajnijih manifestacija koje se koriste kako bi se predstavilo gastronomsko kulturno nasleđe je svakako i „Pitijada” u Banatskom Despotovcu, „Bosanski lonac” u Krajišniku, „Pogačijada” u Banatskom Karađorđevu... Međutim, na ovakvim i sličnim manifestacijama se nerijetko koristi prilika da se pored navedenih jela predstave i druga karakteristična jela određenog podneblja, poput hercegovačkog prijesnaca, priganica ili sira iz mješine, ličke palente i sira „škripavca”, dalmatinske blitve sa krompirom...

S obzirom na to da se hrana izdvojila kao bitan obrazac u izražavanju identiteta i posebnog vida komunikacije zajednica, značajna uloga u manifestacijama je pripala njihovim nosiocima koji još uvijek čuvaju znanje o tradicionalnom pripremanju hrane. Očuvanje, prenošenje znanja i prezentacija nematerijalnog kulturnog nasleđa u multikulturalnoj sredini kakav je Banat daju poseban pečat ovim gastronomskim manifestacijama.

Na osnovu terenskih istraživanja i opservacija kao i mnogobrojnih članaka objavljenih u lokalnoj štampi može se zaključiti da lokalne zajednice, nerijetko, u ovim festivalima i manifestacijama vide mogućnost i potencijal za sopstveni razvoj. Naime, na njima se, u kontekstu turizma, pored sopstvenog kulturnog nasleđa promoviše i prirodno okruženje, mjesta za rekreaciju i odmor... Takva je npr. manifestacija „Tamiški dani” koja se organizuje u Sečnju. Na ovoj manifestaciji se pojavljuju kulturno-umjetnička društva sa svojim bogatim programima, organizuju se izložbe vezane za narodno stvaralaštvo i tradicionalna jela, ali se organizuju i razna sportska takmičenja, takmičenja u kuvanju riblje čorbe, u večernjem programu učestvuju estradne ličnosti... i to sve sa ciljem: „očuvanja kulture i tradicije i prezentacije turističkih potencijala ove opštine”.

Na osnovu svega navedenog se može zaključiti da je, i nakon jednog vijeka, svijest o nematerijalnom kulturnom nasleđu i nacionalnoj pripadnosti i dalje živa među kolonizovanim srpskim življem. Sačuvani dijelovi duhovne i materijalne kulture i dalje djeluju kao simboli pomoću kojih se održavaju identiteti.

Zapaža se da je stanovništvo koje je kolonizovano nakon Prvog svjetskog rata, pored sopstvenog kulturnog nasleđa prenijetog iz zavičaja, u velikoj mjeri poprimilo i određene elemente kulturne tradicije autohtone sredine (poput čestitanja i praćenja Božića, praćenja kuma, okupljanja na roglju...), što se može pripisati vremenskoj distanci i dužim suživotom sa ostalim narodima u multietničkoj sredini Banata. Sa druge strane, kod stanovništva koje je kolonizovano nakon Drugog svjetskog rata, zahvaljujući kraćoj vremenskoj distanci kao i boljoj komunikaciji sa maticom, kulturno nasleđe se i dalje živo njeguje. Osoben nacionalni i kulturni karakter kao i sam osjećaj pripadnosti najčešće se ispoljava putem folklora (preko koga se predstavljaju igre, pjesme, nošnje i običaji rodnog kraja), ali i putem jezika (i danas je u velikoj mjeri prisutna ijekavica, karakterističan dijalekat kao i specifični nazivi za pojedina jela, predmete...).

Ispoljavanje identiteta je dinamička kategorija podložna zakonima društvenih i ekonomskih promjena što potvrđuju i savremeni festivali i kulturne manifestacije koji predstavljaju ne samo novonastale prenosioce tradicije i etno-nasleđa već i snažno sredstvo za animiranje turista i afirmaciju lokalne zajednice.


(KRAJ)

---