Ministarstvo kulture je kroz Program zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2020. godinu opredijelilo 2.500 eura za novi krov zgrade Arhiva u Herceg Novom.

– Sufinansiranjem realizacije ovog projekta u skladu sa pravilima konzervatorske struke, riješiće se dugogodišnji problem vlage i stvoriti bolji uslovi za očuvanje arhivske građe, navede iz Ministarstva kulture.

Kroz isti projekat, sa 3.000 eura Ministarstvo će finansirati nastavak sprovođenja konzervatorskih mjera na dva fonda, koje su započete prije dvije godine. Konzervatorski radovi nastavljaju se treću godinu na spisima iz fonda PUMA – Političko upravni mletački arhiv CG DA 2 HNO PUMA 1687-1797, za šta je Ministarstvo opredijelilo 2.000 eura. Fond Političko upravni mletački arhiv nastao je za vrijeme uprave Mletačke republike, od 1687. do 1797. godine i pruža cjeloviti prikaz organizacije i funkcionisanja javne uprave, kao i stanja društvenog života na području opštine Herceg Novi toga doba, navodi se u obrazloženju.

Nastavlja se i konzervacija na preostalom dijelu arhivske građe fonda Prva austrijska uprava CG DA 2 HNO – PAU, započeta 2018. godine, za šta je Ministarstvo opredijelilo 1.000 eura.

Sačuvana građa nastala u periodu 1797-1805. pruža cjeloviti prikaz organizacije i funkcionisanja javne uprave, kao i stanja društvenog života na području Herceg Novog tog doba.

Realizator svih projekata je Državni arhiv. Decenije organizovanog zbrinjavanja arhivske građe, učinile su da Naučna biblioteka hercegnovskog Arhiva, bude jedna je od najbogatijih u zemlji.

Ona raspolaže sa oko 25.000 naslova i preko 40.000 primjeraka knjiga i publikacija iz različitih istorijskih perioda. Uprkos tome, većina dokumenta o Hercegu među gradovima koji se odnosi na period do uspostavljanja Mletačke vladavine, čuva se u Arhivu grada Dubrovnika.

Tako se najstariji spis o Herceg Novom, odnosno Povelja osnivača grada, Tvrtka prvog Kotromanića iz 1382. godine, jednako kao i mnogobrojni dokumenti, koji pokrivaju period turske vladavine u Herceg Novom, mogu naći samo u dubrovačkim arhivskim fondovima.

Razlog pohranjivanja brojnih spisa i dokumenata o Herceg Novom u susjednom Dubrovniku, kako pojašnjavaju u ovoj ustanovi, leži u činjenici da je nekoliko generacija porodice Kuveljić, koji su tokom 17. i 18. vijeka, vršili posao pisara kod hercegnovskih aga i begova, bili ujedno izvjestioci Dubrovačke republike.

U više nego dragocjenom fondu hercegnovskog Arhiva čuvaju se jedinstveni primjerci izdavačke djelatnosti, stari atlasi, geografske karte i rijetki časopisi. Najstariji spis, koji Arhiv brižljivo čuva, potiče iz 1687. godine, odnosno doba mletačke vladavine.

Među dragocjenostima, ističe se inkunabula, u kojoj su sabrana Horacijeva djela, štampana na latinskom jeziku 1468. godine u Veneciji, potom, tu su i „Sveto pismo”, „Poslanice” Marka Tulijana Cicerona, Vergilijeva i Platonova djela.

Raritet su i dvije aldine, štampane od strane poznatog mletačkog štampara Alda Manucija, „Istorija Đurđa Kastriota Skenderbega”. U hercegnovskom Arhivu, čuva se i „Nautika Mediteranea”, autora Bartolomea Krešencija, štampana u Rimu 1607. godine. U njoj su sabrana uputstva, o gradnji brodova, navigaciji i nautičkim spravama toga doba. Pored izuzetno rijetkog „Ikcionaruma ontolingusa”, autora Ambrozija Galpinija, odnosno osmojezičnog dvotomnog rječnika, izdatog u Lionu 1681. godine, Arhiv čuva i Galilejevu knjigu iz 16. Vijeka” Razgovori sa presvijetlim Don Kozimom”. Kompletan knjižni fond, kako tvrde, nadležni u ovoj ustanovi, sređen je i obrađen prema savremenim bibliotečkim propisima, i stoji na usluzi građanima Herceg Novog.

Hercegnovski Arhiv, dio je Državnog arhiva Crne Gore, a sama arhivistika u Crnoj Gori datira iz 1902. godine, zahvaljujući Uredbi knjaza Nikole Petrovića, o čuvanju svih značajnih državnih dokumenata.

Zgrada Arhiva, nalazi se u starom gradu, izgrađena je u gotskom stilu 1886. godine. Ona je zbog izuzetne arhitektonske ljepote, uvrštena u spomnički fond.

K.Matović

---

Prvi srpski bukvar Vuka Karadžića
Od domaćih i rijetkih izdanja, koje se mogu naći u arhivskom fondu, ističu se „Prvi srpski bukvar” Vuka Karadžića, koji je štampan u Beču 1827. godine, „Istorija Crne Gore”, Sima Milutinovića Sarajlije, „ Lažni car Šćepan Mali”, vladike Njegoša, „ Miloš Oberenović, knjaz Serbii”, Vuka Karadžića, koju je on poklonio rišnjaninu, Vuku Popoviću.

Onoga koga vodi radoznalost prema upoznavanju prvih izdanja pojedinih domaćih pisaca, u hercegnovskom Arhivu, neizostavno će se upoznati sa djelima Sima Matavulja, Milana Rakića i Alekse Šantića, koji su svoja djela poklonili književniku Marku Caru, a ovaj opet svome gradu.

Na ovakav način, uglavnom poklonima uglednih Novljana poput Špira Poznanovića, apotekara Đonovića ili Srpske zakladne pomorske škole, obogaćivao se bibliotečki fond Arhiva.



”U više nego dragocjenom fondu hercegnovskog Arhiva čuvaju se jedinstveni primjerci izdavačke djelatnosti, stari atlasi, geografske karte i rijetki časopisi, a među njima spis iz 1687. godine, odnosno doba mletačke vladavine