-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ (NASTAVIĆE SE)

Višerolni film, kako je nazvan dugometražni film, u vodviljskom smislu atraktivnog naslova, bio je opšteprihvaćen 1911. puštanjem u promet dva uvozna evropska ostvarenja – „Krstaši“ u dvije rolne i „Pakao“ u pet rolni. Ali, tek je ogroman uspjeh francuskog filma u tri i po rolne „Ljubavi kraljice Elizabete“ Anrija Defontena i Luja Merkantona (1912), u kome je glavnu ulogu igrala proslavljena Sara Bernar, ubijedio industriju u finansijsku isplativost dugometražnog filma u Americi. Proizveden za Histrionic Film Company, ovaj film je loše prerađena „filmovana drama“, ali se pokazao toliko isplativim po uvoznika Adolfa Cukora da je on mogao da zarađenim novcem osnuje nezavisnu produkcionu kompaniju Famous Players: kako se tvrdi, zaradio je osamdeset hiljada dolara uloživši osamnaest hiljada. Još ubjedljiviji od toga je bio uspjeh koji je u Americi u proljeće 1913. postigao italijanski superspektakl u devet rolni „Kvo vadis?” u režiji Enrika Gvaconija (1876–1949) i produkciji Cines Company; u tom filmu je bilo velikih masovnih scena i raskošnih specijalnih efekata koji su publiku držali bez daha tokom cijele projekcije, koja je trajala duže od dva sata. To je bilo dokaz za američke producente da je sasvim sigurno budućnost filma bila, bar djelimično, u dugometražnom filmu. „Kvo vadis?“ je takođe predstavljao još jedan važan presedan: bio je prikazivan ekskluzivno u prvoklasnim zvaničnim salama umjesto u niklodeonima (politika koju je kasnije Grifit usvojio kad su njegovi dugometražni filmovi bili u pitanju) i tako je privukao napredniju u prefinjeniju publiku od one koju je američki film imao od svog nastanka do tada. Međunarodni uspjeh filma „Kvo vadis?“ je bio toliki da je omogućio Italiji da zauzme i drži veliki dio svjetskog filmskog tržišta sve do izbijanja Prvog svjetskog rata. Poslije ovog filma se 1914. pojavio istorijski megahit od dvaneast rolni, „Kabirija“, majstorsko djelo Đovanija Pastronea (1883–1959). Slobodnim kretanjem kamere, dobro osmišljenim lokacijama snimanja, scenografijom i dobro konstruisanom pričom, film „Kabirija“ anticipira Grifitova velika epska djela; pretpostavlja se da je Grifit vjerovatno i gledao italijanske filmove dok je radio na svojim djelima „Judita od Betulije“ (1913) i „Rađanje jedne nacije“ (1915). Italijanski spektakli su takođe uticali i na znatan dio filmske publike, pa je uskoro pomama za dugometražnim filmom zahvatila cijelu zemlju, što je predstavljalo izazov za konzervativno rukovodstvo MPPC i prijetnju samom opstanku njihovih jednorolnih i dvorolnih filmova. U početku je bilo teškoća s distribucijom dugometražnih filmova, pošto su distributeri koji su radili istovremeno s Patents Company i s nezavisnima bili usmjereni na kratke jednorolne filmove, čija je proizvodnja bila jeftinija. Zbog složenijih vrijednosti, troškovi proizvodnje negativa za cjelovečernji film su bili relativno visoki, pa je nad njima u prednosti bio sistem naplate jedinstvene cijene filma po stopi trake. Do 1914. su međutim, organizovana nacionalna udruženja distribucije dugometražnih filmova koja su se bavila odnosom politike cijene filmskog negativa i prihoda od ulaznica. Među prvima su bile kompanije Paramaunt Adolfa Cukora i Džesija L. Laskog; Warners Features i World Film Company Luisa Selznika, i ti novi distributeri su pokazali ekonomske prednosti višerolnog filma u odnosu na jednorolne – kratke. Prikazivači su uskoro shvatili da dugometražni filmovi mogu da zahtijevaju više cijene ulaznica i duži rok prikazivanja; takođe se pokazalo da je lakše i jeftinije prikazivati programe od samo jednog naslova nego programe sastavljene od više djela. Kada je riječ o proizvodnji, producenti su otkrili da se veći troškovi proizvodnje dugometražnih filmova odmah amortizuju zahvaljujući obimu prodaje distributerima, koji su, sa svoje strane, bili orni da učestvuju u višim prihodima od ulaznica koje su ostvarivale bioskopske sale. Uskoro je cijela industrija reorganizovana i koncentrisana oko ekonomije višerolnog filma, a efekti te reorganizacije će pokretnim slikama dati njihov karakterističan moderni oblik u skoro svakom smislu te riječi.

---