- Piše: Simo Armenko

Smisao litije je moljenje i traženje milosti Božje kad je kolektiv u nekom problemu, ili zahvalnost Bogu za dobra koja je učinio tom istom kolektivu. U slučaju sadašnjih dešavanja u Crnoj Gori učesnici litije traže milost od Boga da im pomogne da sačuvaju svetinje, ali i da omekša srca vlastodržaca, da uvide svoju grešku i da se prizovu pameti, da ne otimaju od crkve, jer Crkva je narod božji. Litija nije protest, kako bi to neki htjeli da prikažu, na litijama u Crnoj Gori desilo se buđenje svijesti o dostojanstvu, o ličnosti. Vlast je donošenjem ovog zakona prekoračila svoja ovlašćenja i pokušava da uzme cijelog čovjeka, zalazeći u duhovnu sferu za koju nije nadležna i ne razumije suštinu.

Razni su pokušaji manipulacija da se objasni koji je to dosad nepoznat motiv koji je prouzrokovao da se u litijama pojavio ovoliki broj ljudi. Vlast pokušava da učesnike litije proglasi državnim neprijateljima koji žele da ruše državu. Očigledno u ovom slučaju vlast ne razumije realnost države kao sui generis.

Država sa svoje strane nudi model ekonomskog i socijalnog prosperiteta koji veoma često ne odgovara očekivanju građana, niti ih stavlja u ravnopravni odnos pred zakonom. Na ovu nepravdu naš čovjek je navikao i naslijedio je od svojih predaka koji su to doživljavali pod tuđinskom vlašću. Međutim, tuđin se nikad nije toliko osilio da narodu otima crkve jer je znao da to može izazvati pobunu.

Crkva, pak, nudi duhovnu orijentaciju utemeljenu u istoriji, precima i svetinjama odakle čovjek uzima osnovu za građenje svoje ličnosti i identiteta. Realnost države i realnost ličnosti imaju potrebu jedna za drugom, ali se mogu i sukobljavati. Jedan od najčešćih oblika ovih sukoba je kada država prekorači granice svojih ovlašćenja i zalazi u granice duhovnog i čovjekove ličnosti. U takvoj situaciji dolazi do pobune ličnosti. Kada država ili vlast u težnji da ostvari interes povrijedi dostojanstvo ličnosti velike grupe ljudi, ili neke etničke ili vjerske grupe, dolazi do ovakvog masovnog bunta. Kako kaže veliki Njegoš „udar nađe iskru u kamenu “. Ta učmala narodna masa koja je strpljivo sve istrpjela odjednom se probudila u strahu da će izgubiti i taj poslednji krov pod kojim je u najtežim trenucima tražila spas i utjehu. Nekorektno je laički kvalifikovati ove litije koje su u kontinuitetu okupile više od polovine stanovništva Crne Gore i pripisivati im neke zemaljske ciljeve u smislu rušenja vlasti ili države, a zatvarati oči pred činjenicom da u tim litijama šetaju ljudi koji imaju svoju ličnost i koji možda po prvi put imaju svijest da imaju pravo da odlučuju, donose odluke i brane ono što im je sveto na miran i dostojanstven način.

Dobar dio ovih ljudi pripada ili su pripadali političkoj partiji na vlasti i osjećaju krivicu zbog toga što su na posredan ili neposredan način doprinijeli da se ovo desi. Zato i mole Boga za oproštaj. Oni osjećaju priziv tog pravoslavnog arhetipa, koji je u njima bio potisnut iz subjektivnih i objektivnih razloga. Zar nije pošteno priznati da se u tim ljudima probudila svijest o vrednosti svetinja i da je njihov značaj veći od zemaljske dobrobiti i zadovoljstva pa čak i od samog života? Za čovjeka koji ima ličnost veoma su važni njegovi preci, veza sa njima, sa svojim svetima pa čak i sa daljom istorijom. Zato, s puno nade i ponosa, usuđujem se da kažem da ove litije nijesu bezlična masa kojom se manipuliše, a što vlast uporno podmeće. Naprotiv, ovo je skup ličnosti koji tačno znaju šta hoće i ne treba im nikakav vođa. Da je bilo ko drugi mitropolit, episkop ili rektor bogoslovije, ove litije bi bile jednako masovne jer proizilaze iz svijesti naroda o sopstvenoj ličnosti, o vjeri i identitetu i kad to izgube postaće ništa. Razumljiva je reakcija vlasti, jer ona ne razumije šta se dešava. Oni čovjeka vide samo kao interesno biće, kojim su navikli da manipulišu, a ne kao dualno biće duše i tijela. Litije su ličnost i svaki pojedinac u litiji je ličnost, zato su one masovne, sa snažnom porukom i nepokolebljive do ispunjenja ne samo zaštite svetinja kao separatnog cilja, već i do uspostavljanja punoće sekularne države kojoj je još Isus Hristos udario temelje rekavši: „Podajte Bogu božje, a ćesaru ćesarovo “.

Litije su pobjeda duha pravoslavlja i svi oni koji žure za Evropom neka dobro razmisle da li razduhovljena Evropa želi ovakve ljude kojima je duh i duša iznad socijalnog blagostanja.

---