-Piše: Krsto J. Pejović

Prazan život nije život kome naša priroda teži. Međutim, kada je riječ o litijama, onda se mora priznati da je to vrhunac sreće, i da je to sada naše najvažnije dobro. To je uistunu život koji je u skladu sa Božjim blagoslovom. To je život svetosavske mudrusti koja se opire nepravdi, mudrosti iz koje nastaje pravda. Narod je tu da pokorava svoju dužnost Bogu. To nije, kako bi neki laici rekli, govor beznačajne zajednice. Naprotiv, to je priča i pjesma krštenog čovjeka koji se vraća vjeri pradjedovskoj i vjeri koja ga održava. To je ona vrijednost bez koje se ne može zamisliti istorija crnogorske državnosti, odnosno srpske duhovnosti. Stoga učesnici litija pokazuju i dokazuju povratak „zdravom razumu“, odnosno „svijesti zdravog razuma“ koji proizilazi iz svetosavlja. To je novi horizont, i širok pogled u pravoslavlje. U tom pravoslavlju, u tim litijama i molebanima, čovjek vapi za odbranom svojih hramova, i to je njegova sloboda koja ga vezuje za Boga. To je njegov karakter koji ga čini postojanim i prisutnim u ljudskoj uzvišenosti. Nema razloga da se ne kaže da su litije bile i ostale samouređenje i samoopredjeljenje najblistavijeg fenomena pravoslavnog svijeta Crne Gore. Ono što je plemenito na ovim litijama jeste to što učesnici traže samo pravednost. Traže vladavinu uma, osveštanog istorijom Srpske pravoslavne crkve. I to je osnovni kredo svih litija. Uostalom, znano je da je biblijsko vjerovanje najbolje uređenje, i to je carstvo Božije. Parlament tu nema nikakvu nadležnost, jer Božija vrlina u hramovima jeste ljubav prema Božijim pastirima, i ona je van domena svakog parlamentarizma. Zato recimo da je pravedan onaj čovjek koji za Boga zna, koji zna za litije, koji je svjestan da se Hram ne može zamijeniti parlamentom. U narodu koji ne ide mimo Boga znano je da zakon nije iznad Boga. Poznato je da je litija dar Božiji, i tu je data potpuna saglasnost duha i tijela. Učesnici litija su svjesni, bez obzira na to da li su u pitanju radnici, profesori, ljekari ili advokati, riječi „budi razuman i blag“. Te riječi prate sve litije, sve učesnike na svakom koraku „životnog puta“. Prate ih misli na „velikom putu Božijem“ kako da sačuvaju hramove. Ta njihova moralna i duhovna ravnoteža je priznanje da su tu od Boga dati. Učesnici litije su uvijek sa svojim precima, i ne čudi što su njihovi korijeni isprepletani. Na taj način oni udovoljavaju svojem potomstvu da ne bi zaboravili svoje pretke, kako ne bi bili udaljeni od svoje istorije i tradicije. Na litijama je svakom učesniku imperativ vjera i tradicija. Otuda i njihovo poimanje da je litija knjiga koja ostaje za čitanje, pisanje, prepričavanje i pjevanje. One ukazuju ne samo na naklonost hramu, već i na potpunu odanost Bogu. Tu se govori jednim jezikom i pjeva ista pjesma od istog autora. Tu se jezik ne kvari. On je izvoran. Osnovano se da zaključiti da učesnici litija jesu narod iste duhovne vrijednosti kojima je cilj da održavaju mir, s vjerom i nadom u Boga, da se crkve i manastiri mogu prepustiti i dati jedino Božijim pastirima, znajući tako da je Crkva jedino od Boga data. Nije suvišno reći da je litija svakom učesniku potvrdila čestitost njegove duše. Ona je stranica iz „knjige nad knjigama“. Litija je i živa pokretna crkva, i samostalnost svih litija je u njihovom jedinstvu, koje se okončava u molitvi. Litija je vjera kojoj se vjeruje, i ta vjera „drži“ narod. Ona je mogućna, jer je nužna, jer se u njoj nalazi suverenitet vjere. Litija je takođe i hrišćanska etika, i ona je u čovjeku, jer traži u njemu ono što je ljudsko i istinito. Učesnici litija svakako znaju da Bog nikom ne dopušta upravljanje našim dušama i naših hramovima. Litija je obzir Božiji, i ona je dokaz poštovanja svetinja, poštovanja svetitelja, poštovanja Mitropolije crnogorsko- primorske, kao i poštovanja mitropolita Amfilohija sa njegovim sveštenstvom. Nepravedno bi bilo ako se ne bi kazalo da su litije svjedočanstvo Hristovo, kao i poštovanje svetih mošti. One su poštovanje dužnosti prema svetorodnoj lozi Petrovića. One su zavjet koji je Božija svojina. Litije su čista savjest koja lebdi nad Crnom Gorom. One su most koji povezuje pretke sa potomstvom, čime se stvaraju nada i volja da se sačuvaju hramovi Mitropolije crnogorsko -primorske Srpske pravoslavne crkve, čijih je vladika titula glasila „svesrpskog trona“. Učesnici litija svjesni su da je poslednja riječ u istoriji Božija pravda, a ne Zakon o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnog položaja vjerskih zajednica. Da nije litija, narod bi bio bez duhovnog vazduha. Zato ne budimo izvor tegoba i konflikta. Govorimo jezikom naše stvarnosti, koji nije zaobilazio viševjekovnu istoriju. Današnje litije su povratak sebi i Bogu. Šta je ispravno jedino Bog može odgovoriti, posebno kad je riječ o vjeroispovijesti i Crkvi. Na svim litijama duša naroda bila je čista i blistava, jer je ona od Boga data.

---