-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Trend blagog poboljšanja komunikacije rukovodstava u Sofiji i Beogradu nastavio se i naredne, 1973. godine. Na sastanku sa Stanetom Dolancom u Vodnom, februara 1973. godine Todor Živkov je ukazao na spremnost bugarske strane da se saglasi sa postojanjem makedonske nacije, bez preciziranja istorijskog perioda njenog nastanka. Pored toga, Živkov je podvukao u razgovoru sa Dolancom i spremnost Sofije da prizna da u Pirinskoj Makedoniji pored Bugara žive i Makedonci, Turci, Cigani i druge etničke grupe. Ipak, Živkov je naglasio da bugarska strana ne može da se složi sa tezama da se makedonska nacija konstituisala u srednjem vijeku. Negirao je i postojanje bilo kakvih bugarskih teritorijalnih pretenzija prema Vardarskoj Makedoniji.

Uskoro se, međutim, ispostavilo da je sastanak u Vodnom predstavljao samo diskontinuitet u pogledima Sofije na „makedonsko pitanje”. Kao određena prepreka omekšavanju bugarske linije prema makedonskom pitanju, u dokumentu SSIP-a iz juna 1973. godine, istaknut je stav Moskve, koja je, primjećivalo se u Beogradu, podsticala bugarsku nefleksibilnost prema ovom jugoslovencko-bugarskom bilateralnom sporu.

Na sjednici Predsjedništva SFRJ, novembra 1973. godine, ondašnji šef jugoslovenske diplomatije, Miloš Minić, izvijestio je najviše tijelo jugoslovenske federacije o rezultatima svoje posjete Bugarskoj, opisavši svoje razgovore u Sofiji sa primjetnom dozom pesimizma i skepse. U njegovom nastupu preovlađivao je utisak da se bugarska strana u tretmanu makedonskog pitanja vratila korak unazad u odnosu na teze koje je u razgovoru sa Dolancom u Vodnom iznio Todor Živkov. Minić je naveo da u Bugarskoj nije uočio bilo kakav progres u vezi sa makedonskim pitanjem.

Da su odnosi Jugoslavije i Bugarske bili na silaznoj putanji pokazuju jugoslovencka dokumenta iz 1975. godine. U jednom dokumentu Komisije za međunarodne odnose i veze Predsjedištva CK SKJ iz maja 1975. godine, podvlačila se „dvoličnost” Todora Živkova, s obzirom na to da su njegovi stavovi o makedonskoj nacionalnoj manjini u Bugarskoj, iznijeti u razgovoru sa Stanetom Dolancom u Vodnom, a koji su u Beogradu ocjenjivani kao „prihvatljiva polazna osnova za dalje razgovore po ovom pitanju”, kasnije bivali ignorisani.

U dokumentu koji su aprila 1976. godine izradili CK SK Makedonije, SSIP i sektor za međunarodne odnose i veze Predsjedništva CK CKJ o stanju jugoslovencko-bugarskih odnosa, pažnja je, pored ostalog, posvećena i kursu Sofije u Pirinskoj Makedoniji. Naveden je podak da je na bugarskom popisu iz 1956. godine u ovom dijelu Bugarske registrovano čak 180 hiljada Makedonaca. Na popisu sprovedenom 1975. godine nije predviđena mogućnost (rubrika) za one koji bi se izjasnili kao Makedonci.

Oktobra 1976. godine u jednom dokumentu Odjeljenja za međunarodne odnose i veze Predsjedištva SKJ ocijenjeno je da su u odnosima Jugoslavije i Bugarske „prisutni ozbiljni problemi”, a bugarskom rukovodstvu su imputirani „velikobugarski nacionalizam” i sanstefanske ideje. Ocijenjeno je i da susret Tita i Živkova u Helsinkiju, 1975. godine nije doveo do približavanja gledišta o višedecenijskom bilateralnom sporu. Ipak, primijećeno je da se ekonomska saradnja između dvije države odvija „normalno i u obostranom interesu”.

Kritike Sofiji javno su krajem sedamdesetih godina upućene i na najvišem partijskom skupu SKJ. U rezoluciji 11. Kongresa Saveza komunista Jugoslavije, održanog juna 1978. godine u Beogradu, podvučeno je da su odnosi Beograda i Sofije zadržali isti karakter kao i prije Desetog kongresa. Ocijenjeno je da se ekonomska i kulturna saradnja odvijaju „relativno uspješno”, ali da je dalji razvoj saradnje blokiran „neizmijenjenom politikom Bugarske prema makedonskoj nacionalnoj manjini” u Pirinskoj Makedoniji.

Maja 1979. godine, povodom razgovora člana Predsjedištva SKJ, Miloša Minića, sa članom Politibiroa CK Bugarske, Penčom Kubadinskim, Radna grupa za pripremu razgovora između predstavnika SKJ i BKP izradila je iscrpnu analizu jugoslovensko-bugarskih odnosa, u kojoj su negativnim tonovima prikazane perspektive spora dvije države u vezi sa makedonskim pitanjem.


(NASTAVIĆE SE)

---