Nje­go­še­vo po­sta­vlja­nje is­tra­ži­va­nja an­tro­po­lo­škog pa­da pod na­slo­vom „Lu­ča mi­kro­ko­zma” uka­zu­je na nje­go­vo pa­žlji­vo, te­melj­no in­ter­pre­ta­tiv­no za­pa­ža­nje zna­čaj­nih bi­blij­skih na­vo­da ko­ji ot­kri­va­ju da je iz­gu­blje­no raj­sko i oče­ki­va­no Bo­ži­je car­stvo unu­tar ljud­skih bi­ća, unu­tar nas (Lu­ka 17.2-,21; Ri­mlja­ni­ma 7.22,23; Ko­rin­ća­ni­ma pr­va 15.21; 6.16,17; Ti­mo­te­ju dr. 2.20; Ko­rinć. dr. 4.10-18; 5.10-13; 6.16; Ko­lo­ša­ni­ma 2.8-21; Pr­va Jo­va­no­va 4.5; Pr­va Pe­tro­va 4.17…). Spo­men bi­blij­ske zmi­je (glav­nog ini­ci­ja­to­ra čo­vje­ko­vog pa­da) pod istim na­slo­vom, a na sa­moj za­vr­šni­ci Nje­go­še­ve mi­kro­ko­zmič­ke po­tra­ge, kad tre­ba već da se po­ja­vi ne­ko nje­go­vo ot­kri­će i rje­še­nje is­tra­ži­va­nog pro­ble­ma /stih.214-217/: „[…] u pre­tvar­nu zmi­ju pre­tvo­re­na, đe on pu­za na zlo čo­vje­če­stva. Pra­me­te­ro ljud­skog ple­me­na, otrov­nog da­ra te pri­hva­ti”, […] i opet /stih.227/: „[…] mla­do li­ce ze­mlji otro­va­še.” – na­go­vje­šta­va da se zna­če­nje zmi­je raz­ja­šnja­va upra­vo u mi­kro­ko­smo­su ljud­skih bi­ća, što se do­dat­no po­tvr­đu­je na­ro­či­to uoč­lji­vo na­gla­še­nim smi­slom tro­va­nja, ko­je upu­ću­je na Bi­bli­ju i o to­me u njoj ne­ko­li­ko pu­ta po­no­vlje­no svje­do­čan­stvo (Ot­kri­ve­nje. 14.8; 17.1, 2; 18.2, 3; 19.2. Efe­sci­ma 5.17, 18.). Ot­kri­ve­nje upra­vo svo­jim na­slo­vom ka­zu­je da se u nje­go­vom sa­dr­ža­ju ne­što ot­kri­va, a Nje­goš je znao šta kad bi­blij­ski opi­san čo­vje­kov pad ni­je shva­tio sa­mo kao me­ta­fo­ru i ale­go­ri­ju, kao mno­gi no­vo­vre­me­ni fi­lo­zo­fi, ko­ji su on­da mo­gli bi­blij­sku pro­ble­ma­ti­ku da in­te­r­pre­ti­ra­ju ka­ko im pad­ne na pa­met. Evi­dent­no je iz Nje­go­še­ve in­ter­pre­ta­ci­je do­slov­no shva­će­nog kon­tek­sta da je on pr­vo­rod­ni gri­jeh shva­tio kao akt mo­gu­ćeg or­gan­skog po­re­me­ća­ja čo­vje­ko­vog unu­tra­šnjeg vi­tal­nog psi­ho­so­mat­skog mi­kro­ko­smič­kog po­ret­ka ko­ji mo­že bi­ti i naj­i­zvor­ni­ji uzrok an­tro­po­lo­ških ne­e­tič­kih de­vi­ja­ci­ja i de­fi­ci­ta. Tu se po­tra­ga ne za­vr­ša­va i Nje­goš u „Lu­či” ne po­ka­zu­je svo­je kraj­nje ot­kri­će i rje­še­nje čo­vje­ko­vog pa­da, do ko­jeg je do­šao u is­tra­ži­va­nju i in­ter­pre­ta­ci­ji bi­blij­skog do­ku­men­ta. Svo­je glav­no ot­kri­će on ipak pre­no­si u svoj rad pod na­slo­vom – „Gor­ski vi­je­nac”. Taj na­slov je da­le­ko es­ha­to­lo­ški zna­čaj­ni­ji [biblijsko ko­nač­no es­ha­to­lo­ško vjen­ča­nje ne­ba i ze­mlje kroz mu­ško-žen­ske ro­do­ve /vjen­ča­no, ovjen­ča­no, vi­je­nac, vjen­čan, vje­čan, čo­vje­čan…/ Ot­kr. 21.1-4; Ko­rinć.dr.11.2,3; do­stig­nu­će do­bi­ja­nja vi­jen­ca – Ti­mo­te­ju dr. 2.5; zna­čaj­na bi­blij­ska sin­tag­ma Sve­ta go­ra (Gor­ski) /Isa­i­ja/ i u ve­zi sa tim mno­go­broj­na bibl. po­re­đe­nja čo­vje­ka sa dr­ve­tom (dr­vo – čo­vjek, go­ra – čo­vje­čan­stvo); Je­vre­ji­ma 2.6-7. – čo­vjek vjen­čan sla­vom i čašću]. Nje­goš svo­je ot­kri­će o to­me po­sta­vlja u sre­di­šte „Gor­skog vi­jen­ca” i opet uz spo­men zmi­je gdje ga iz­la­že na oči­gled i isto­vre­me­no vje­što pri­kri­va. U kon­tek­stu pri­če voj­vo­de Dra­ška po­ja­vlju­je se zmi­ja u ko­ju Nje­goš, oči­gled­no nje­go­vom lič­nom in­ter­ven­ci­jom, tran­sfor­mi­še Cr­no­gor­ce, (jer te­ško da bi prin­cip Va­li­je­ro, o ko­me voj­vo­da pri­ča, stvar­no to­li­ko đe­ti­njio) sa čim on po­ka­zu­je sop­stve­no ja­ko an­tro­po­lo­ško uni­ver­zal­no opre­dje­lje­nje i sa­mo­kri­tič­nost u sprem­no­sti da u raz­ma­tra­nju lič­no pri­hva­ti od­go­vor­nost ko­ju ima bi­blij­ska zmi­ja kao ini­ci­ja­tor čo­vje­ko­vog pa­da i ula­ska na ve­li­ka vra­ta svih za­la ovo­ga svi­je­ta, s nji­ho­vim po­sle­di­ca­ma. Nje­goš nam upra­vo u tom kon­tek­stu ot­kri­va svo­ju naj­du­blju mu­drost, jer ne­skri­ve­no­šću sa­kri­va svo­je naj­ve­će ge­ni­jal­no ot­kri­će (isto kao Mi­ke­lan­đe­lo u nje­go­vom sli­kov­nom pri­ka­zu pr­vog gri­je­ha u Sik­stin­skoj ka­pe­li), iz kog je oči­gled­no da je on do kra­ja ra­zu­mio bi­blij­sku pri­ču o pa­du i pot­pu­no shva­tao spor­nu rad­nju u ko­joj se sa­dr­ži čo­vje­kov pr­vo-gre­hov­ni pre­stup. Ko­li­ko je da­nas te­ško ob­ja­vi­ti tu isti­nu i oče­ki­va­ti da bu­de ozbilj­no pri­hva­će­na kao po­u­ka za po­što­va­nje na op­štem pla­nu, kao i sve osta­le bi­blij­ske Bo­ži­je za­po­vi­je­sti ko­je su iz tra­di­ci­je ušle u pra­va i za­ko­ne, to­li­ko je Nje­go­šu ta­da bi­lo još te­že, ali upra­vo zbog sa­me te te­ži­ne isti­ni­tost tog ot­kri­ća je ne­sum­nji­va. Isto kao što ni­je slu­čaj­no dao na­slov „Lu­ča mi­kro­ko­zma” ko­jim se alu­di­ra na mi­kro­ko­smos i unu­tra­šnju or­gan­sku sfe­ru, ta­ko ni­je slu­ča­ja­no u ve­zi sa istim smi­slom da­to po­ja­vlji­va­nje ime­na Va­li­je­ra u kon­tek­stu u ko­jem se u „Gor­skom vi­jen­cu” po­ja­vlju­je zmi­ja. Opi­sa­na ne­si­gur­nost voj­vo­de Dra­ška u ve­zi sa ime­nom Va­li­je­ra je do­dat­no oprav­da­nje mo­guć­no­sti da je u pi­ta­nju lik Va­li­ja­ra iz Bi­bli­je /Ko­rin­ća­ni­ma 6.15./ gdje se on pri­ka­zu­je kao ne­vjer­nik i u tom smi­slu Hri­sto­va su­prot­nost, u seg­men­tu u kom se go­vo­ri da su ljud­ska bi­ća cr­kve Bo­ga ži­vo­ga, dok se u na­stav­ku u im­pe­ra­ti­vu još na­gla­ša­va: „[…] ne do­hva­taj­te se ne­či­sto­te”. Na­su­prot za­pad­nim no­vo­vre­me­nim fi­lo­zo­fi­ma ko­ji su spor­ni an­tro­po­lo­ški pre­stup shva­ta­li i in­ter­pre­ti­ra­li kao me­ta­fo­ru, pa im je on­da ne­mi­nov­no (Bog) do­bro, bio za sve kriv i spo­zna­ja do­bra po­sta­la pro­blem, sve­la se na ne­mo­gu­će, Nje­goš, isto kao i Ari­sto­tel u „Me­ta­fi­zi­ci II” kad ka­že da se pre­ma ono­me što je naj­ja­sni­je od sve­ga po­sto­je­ćeg od­no­si­mo kao sli­je­pi mi­še­vi pre­ma dnev­nom svje­tlu, za­stu­pa stav da je fi­lo­zo­fi­ja u pro­sto­ti, oče­vid­nom i ja­snom – Lu­ča. M. /stih.252/: „[…] o mu­dro­sti pro­sta naj­sjaj­ni­ja!”].(Na­sta­vi­će se)

PI­ŠE:
Dra­ga­na Vla­ho­vić