-PI­ŠE: Pe­ri­vo­je Po­po­vić

Do­bro je zna­no, ali ne­ka bu­de i ov­dje po­no­vlje­no – Cr­na Go­ra je ze­mlja sve­ta­ca, ju­na­ka, pje­sni­ka i mu­dra­ca. Sa­vre­me­no do­ba ko­je svo­jom br­zi­nom i ne­ma­rom ru­ži i re­la­ti­vi­zu­je iskon­ske vri­jed­no­sti sa mo­ral­nog i du­hov­nog pla­na, do­bra­no je na­če­lo i re­če­ne po­stu­la­te. Sve­ci ni­je­su vi­še baš uvi­jek sve­ci („Opro­sti im, Go­spo­de – ne zna­ju šta ra­de!”), ju­na­ci ni­je­su ju­na­ci (da bi bi­li sa­vre­me­ni ju­na­ci mo­ra­ju da na­u­če ka­ko se op­sta­je kle­če­ći na ko­lje­ni­ma i ka­ko se po­kor­no lju­be sku­ti pri­vre­me­nim go­spo­da­ri­ma), a mu­dra­ci ne mo­ra­ju baš to­li­ko da mi­sle i pro­mi­šlja­ju – do­volj­no je da zna­ju da bro­je ne­ča­sno ste­če­ni no­vac, da oti­ma­ju od si­ro­ti­nje i umno­ža­va­ju bi­je­du ra­di sop­stve­nog ne­do­stoj­nog bo­ga­će­nja. I ta­ko – pri­ča bi bi­la pre­du­ga i pla­šim se – be­smi­sle­na – ako Bog ne vi­di, ako Sve­mo­gu­ći ne mo­že ili ne­će da po­mog­ne...
Osta­ju, da­kle, pje­sni­ci. Osta­je glas i ri­ječ pje­snič­ka. Či­ni se, iako krh­ka, ona je naj­ja­ča. Ona nad­ja­ča­va. Ne­dav­no smo se sre­li sa vr­snom po­e­zi­jom Ve­le Te­šo­vić, oče­ku­je­mo knji­gu sta­rog do­brog pje­sni­ka i mu­dra­ca Pa­vla Šće­po­va ote­tu ta­mi i za­bo­ra­vu, a evo ovog tre­na od­lu­či­la je da na­pu­sti stva­ra­lač­ko ću­ta­nje pje­sni­ki­nja, stvar­no pje­sni­ki­nja Je­le­na Ron­do­vić. Nje­no ime i pje­sni­štvo bi­lo je sa­kri­ve­no i ne­po­zna­to i za nju sa­mu, a u pi­ta­nju je ozbilj­na, iz­gra­đe­na i ostva­re­na pje­snič­ka mi­sao, sli­ka i emo­ci­ja. Je­le­na Ron­do­vić je go­to­va, iz­ra­sla, sa­mo­tvor­na, ali for­mi­ra­na pje­snič­ka in­di­vi­du­al­nost u pu­nom smi­slu. Ne­ma je, ni­je se po­ja­vlji­va­la na stra­ni­ca­ma li­sto­va i ča­so­pi­sa, u re­kla­ma­ma i sa­mo­re­kla­ma­ma, zna­te ono­ga ti­pa – da­me i go­spo­do, po­sle­ni­ci štam­pa­nih i elek­tron­skih me­di­ja, ja sam upra­vo na­pi­sao /na­pi­sa­la no­vu knji­gu, imam već dvi­je i po za­po­če­te re­če­ni­ce ge­ni­jal­nog dje­la ko­je će nad­ra­sti epo­hu. To ti­ha i ne­na­me­tlji­va ljud­ska i pje­snič­ka pri­ro­da Je­le­ne Ron­do­vić ne po­zna­je i ne pri­zna­je. Ona je, uz dnev­nu i ne­pre­sta­nu ži­vot­nu bor­bu že­ne i maj­ke, stva­ra­la pje­sme ko­je za­i­sta za­slu­žu­ju na­šu pa­žnju i uva­ža­va­nje i sre­ćom, sa­ču­va­la ih je i od­nje­go­va­la, ta­ko da da­nas ima­mo nje­no pra­vo­sna­žno pje­snič­ko pred­sta­vlja­nje u knji­zi „Ski­ca za por­tret svi­ta­nja”.
Za­jed­no sa pje­sma­ma ko­je či­ne ovu do­bru knji­gu Je­le­na Ron­do­vić je sa­ču­va­la i duh i dah do­bro­te, ple­me­ni­to­sti i čo­vječ­no­sti što ovo nje­no ostva­re­nje či­ni uvjer­lji­vim i sa­mo po se­bi pre­po­ruč uje za tra­ja­nje. Mo­žda i zbog to­ga, ili pak, pr­ven­stve­no zbog to­ga do­zvo­lja­va­mo pra­vo pje­sni­ki­nji da nam na sa­mom po­čet­ku knji­ge (ci­klus „Put ka me­ni”!) ja­sno i uvje­re­no, si­gur­no i od­va­žno sa­op­šti: „Mo­ji su ho­ri­zon­ti/pre­ra­sli va­še/ovo je mje­sto i vri­je­me/„ovo”,/a ja sam da­lje...”/(„Mo­ji ho­ri­zon­ti”)
Ne­ko­me se mo­že uči­ni­ti da pje­sni­ki­nja Je­le­na Ron­do­vić do­zvo­lja­va se­bi (na­spram do­sa­da­njeg ću­ta­nja) pra­vo da od­već gla­sno i pre­ten­ci­o­zno go­vo­ri, ali to je ta­ko sa­mo na­iz­gled jer da­lje ka­zi­va­nje kroz svo­je­vr­snu i oso­be­nu „Pred­sta­vu no­ve mla­do­sti” svje­do­či nam oda­bra­nu sna­gu vje­tra, si­lu ko­ja ze­malj­ski, ovo­ze­malj­ski i pri­zem­ni duh nad­vi­su­je i nad­ja­ča­va no­vim dru­ga­či­jim svi­je­tom, no­vim dru­ga­či­jim svje­tlom ko­je raz­dva­ja dan od sna, ko­je ra­đa ener­gi­ju no­vog svi­ta­nja i na­pret­ka čo­vje­ko­vog: „... dok tam­no je ne­bo nad mo­jim gra­dom/ sa uklju­če­nih par re­flek­to­ra.”
Po­seb­na je i te­o­rij­ski de­li­kat­na ri­ječ o sti­hu, sti­lu, kom­po­zi­ci­ji i je­zi­ku u pje­sma­ma Je­le­ne Ron­do­vić za ko­je je pje­sma „Pred­sta­va no­ve mla­do­sti” upra­vo istin­ska pa­ra­dig­ma. Kao što to je­su i pje­sme „Znan­če” i „Ro­bo­vi”, re­ci­mo, opet iz ci­klu­sa „Put ka me­ni” (ne za­mje­ra se, na­rav­no, bi­blij­ski pri­zvuk) či­ji na­slov sa­svim na­mjer­no apo­stro­fi­ra­mo že­le­ći da skre­ne­mo pa­žnju na po­tre­bu pje­sni­ki­nje da nas po­zo­ve (i pri­zo­ve) se­bi, ali i da opo­me­ne zbog se­bič­no­sti, la­ži i ku­ka­vič­lu­ka, zbog po­tre­be: „...Da ne osta­ne pra­zan/bez me­ne moj dom/
nje­mu će tre­ba­ti/i svje­tlost i ta­ma/kad mo­ja du­ša u ne­po­vrat -/ode sa­ma!” („Sta­rac”)
Kao da je u ne­po­sred­noj ko­mu­ni­ka­ci­ji sa zna­me­ni­tim pje­sni­kom, Je­le­na Ron­do­vić je svje­sna sop­stve­ne sna­ge i isto­znač­ne ne­mo­ći, i pje­snič­ke ta­me i pje­smo­tvor­ne svje­tlo­sti, i ljud­ske ve­li­či­ne – ali i po­sr­ta­nja. Na to­me da­ru, kod tog sta­va ona za­slu­žu­je na­šu pu­nu po­dr­šku, ra­zu­mi­je­va­nje i oče­ki­va­nje da će u svo­jim sle­de­ćim ogla­ša­va­nji­ma još du­blje i smje­li­je na­sta­vi­ti da tra­ga, da ot­kri­va smi­sao i be­smi­sao na­pre­do­va­nja su­prot­sta­vlje­nog na­zat­ku što, či­ni se, po­naj­vi­še za­ni­ma ovu pje­sni­ki­nju ozbilj­no za­bri­nu­tu nad sud­bi­nom na­šom i sop­stve­nom. Ona osje­ća, ona iskre­no sa­o­sje­ća i vje­ru­je da u sa­o­sje­ća­nju sa čo­vje­kom pje­snik mo­že po­naj­vi­še da do­pri­ne­se da nje­go­vo an­ga­žo­va­nje ne bu­de sa­mo pu­ka ri­ječ, sa­mo pra­zna igra, već istin­ski i svr­sis­hod­no osmi­šljen od­ziv na Go­spod­nje po­ru­ke lju­ba­vi i uza­jam­no­sti – da­va­nje bez gra­ni­ca, bez oče­ki­va­nja da nam se oba­ve­zno i pro­fa­no vra­ti (po mo­guć­no­sti i sa što ve­ćom ka­ma­tom).
Pre­do­če­nim smi­slom po­seb­no je na­dah­nut (sle­de­ći) ci­klus knji­ge sa na­slo­vom „Da dve­ri otvo­rim” jer pje­sni­ki­nja Ron­do­vić, za­to­če­ni­ca lju­ba­vi i pat­nje, osta­je du­bo­ko pri­vr­že­na i jed­noj i dru­goj ka­te­go­ri­ji vje­ru­ju­ći da je to Isu­so­vo dvoj­stvo ko­me na po­čet­ku i na kra­ju sve­ga sam Go­spod da­ru­je Sve­ti Duh i ta­ko na­sta­je Troj­stvo iz ko­je­ga zra­či po­ro­dič­na, ljud­ska i bo­žan­ska taj­na vječ­ne be­smrt­no­sti: „...šum po­vje­tar­ca/i ve­drog ne­ba zvi­je­zda jed­na/mo­ji su go­sti/lju­bav je svo­je sko­va­la zla­to/u vječ­nu tu­gu pre­to­či­la bur­mu.”(„Ol­tar”)
Na pu­tu pre­ma se­bi, ali i na sta­zi pre­ma zvi­je­zda­ma, opet je tu vje­tar, ta sna­ga či­ju ru­ku sve­mo­ći do­bro osje­ća­mo, a ne vi­di­mo – ka­ko to sa­mo do­bro vi­di i po­ten­ci­ra pje­sni­ki­nja Je­le­na Ron­do­vić. Tu­ga se u vi­do­kru­gu pje­sni­ki­nje po­i­ma kao vječ­na, ali kad je zvje­zda­na, kad je ozvje­zda­na, kad je me­đu zvi­je­zda­ma zla­tom op­to­če­na, on­da ne­ka bu­de i ne­ka tra­je kao lju­bav oba svi­je­ta, na sve če­ti­ri stra­ne oba svi­je­ta. A svi­jet, ovo­vre­me­ni, re­al­ni svi­jet – onaj ko­me dnev­no po­e­te­sa otva­ra svi­je­tle i sve­te dve­ri je­ste nje­na Cr­na Go­ra, nje­na sve­to­moć, nje­ne lje­po­te, nje­ne ra­do­sti i tu­ge – pje­sni­ki­nji­ne i na­še tu­ge i ra­do­sti u njoj. „Da dve­ri otvo­rim” je­ste ta­ko pje­snič­ki krug iz­me­đu ze­mlje i ne­ba u ko­me Je­le­na raz­go­va­ra sa Maj­kom i za­vi­ča­jem, sa Ocem i ne­pro­la­zno­šću, što je i po­no­vo i uvi­jek pro­iz­vod po­e­zi­je i lju­ba­vi, po­e­zi­je lju­ba­vi i lju­ba­vi po­e­zi­je – ne­pre­kid­ne po­tre­be da tra­je pje­sma i ni­kad do­volj­no do­sa­nja­ni san o lje­po­ti ko­ju mo­že da spo­zna, da ob­ja­sni sa­mo pje­sma, sa­mo po­e­zi­ja kao vr­hun­ski čin tvo­re­nja: „...A vi će­te, li­pe, us­trep­ta­le i sne­ne,/sre­ta­ti i od­mo­ri­ti mno­ge -/ iš­če­ki­va­ti me­ne...”(„Li­pe za­vi­čaj­ne”)
Knji­ga „Ski­ca za por­tret svi­ta­nja” Je­le­ne Ron­do­vić, ni­ma­lo slu­čaj­no, za­vr­ša­va se po­e­tič­kim kru­gom na­zva­nim „Iskre”. Mo­gle su Iskre da do­đu i na po­čet­ku i na sre­di­ni knji­ge i da ta­ko bu­du ini­ci­ja­ci­ja ili sre­di­šte kon­cen­trič­nog kru­ga na­ro­či­te po­e­to­lo­ške spe­ci­fič­ne te­ži­ne. Pje­sni­ki­nja se od­lu­či­la da kon­de­zo­va­nom re­flek­si­jom uob­li­či svo­je ka­zi­va­nje o pje­smi, se­bi, za­vi­ča­ju i lju­ba­vi. Iza­bra­la je pra­vi na­čin: „Bog/će nam uvi­jek da­ti/da raz­di­je­li­mo/i opet da nam osta­ne.”
Pje­sni­ki­nja Je­le­na Ron­do­vić je u svo­joj knji­zi sa na­ma po­di­je­li­la naj­ljep­ši, naj­svje­tli­ji dio svo­ga bi­ća. Ali i njoj je osta­lo do­volj­no svje­tlo­sti sop­stve­nog svi­je­ta osi­ja­nog po­e­zi­jom.(NA­STA­VI­ĆE SE)