- Piše: Vladislava Ignjatov

U periodu od jula 1914. do jula 1915. godine u vojsku Habzburške monarhije iz Torontalske županije, uključujući tu i Veliki Bečkerek – mobilisano je oko 110.000 odraslih muškaraca, uzrasne dobi od 18 do 42 godine. Oni su činili 20 odsto stanovništva te županije. Mobilisano ljudstvo formacijski je pripadalo 9. Temišvarskom korpusu u čiji sastav je ulazila i 29. regimenta iz Velikog Bečkereka, kao i 5. Honvendska regimenta u Segedinu, 46. carska regimenta i dr. Najveći broj mobilisanih Srba vojnika upućen je na Istočni front, prema Rusiji.
Nakon početka rata, dosta austrougarskih vojnika, Srba iz Vojvodine, pogotovo iz Banata i Srema, predavalo se srpskoj vojsci. Potom su stupali u dobrovoljce. Na to su naročito podsticajno djelovale pobjede srpske vojske 1914. godine, na Ceru i Kolubari. Nijedan zvanični organ Kraljevine Srbije tokom 1914. dobrovoljce nije pozivao u borbu, već su oni to činili samoinicijativno. Tek nakon zime 1914–1915. tokom koje je umrlo između 30.000 i 35.000 vojnika, Kraljevina Srbija pozvala je sve ratno sposobne Srbe, ma gdje oni bili, da dobrovoljno stupe u njenu vojsku. Nakon toga nastaju snažni, organizovani dobrovoljački pokreti u Sjedinjenim Američkim državama i Rusiji. Od proljeća do jeseni 1915. godine dobrovoljci su stizali sa raznih strana svijeta. Dosta njih je već od jeseni 1914. došlo iz Sjedinjenih Američkih Država, samoinicijativno u grupama ili samostalno. Tokom 1915. stizali su i dobrovoljci iz Rusije, kao i dobrovoljci prebjeglica iz redova austrougarske vojske sa novouspostaljenog fronta prema Srbiji. Među svima tim dobrovoljcima bilo je i Srba iz srednjeg Banata.
Dobrovoljci koji su preživjeli borbe 1914. godine, epidemije i glad tokom zime 1914–1915, kao i oni koji su 1915. stigli u Srbiju, branili su je tokom jeseni iste godine.
Od jeseni 1914. i tokom 1915. godine, Banaćana i Sremaca bilo je u mnogim dobrovoljačkim odredima, kao što su Jadarski, Rudnički, Gornjački i Leteći žandarmerijski. U svim tim odredima Srbi Banaćani borili su se zajedno sa svojim sunarodnicima iz Bosne, Hercegovine i Like. Banatski dobrovoljački odred, kao i Sremski, istakli su se pri ponovnoj odbrani Beograda, oktobra 1915. godine. Pripadnici Letećeg žandarmerijskog odreda, koji su činili pretežno Srbi iz Vojvodine (među njima i Srbi iz Banata) i iz Like, novembra 1915. u Kačaničkoj klisuri, borili su se kao risovi. Dobrovoljci iz Banata, kao i drugi dobrovoljci, koji su preživjeli borbe u Srbiji 1914. i 1915. godine, učestvovali su u povlačenju preko Crne Gore i Albanije.
U dobrovoljačkim formacijama u samoj Rusiji bilo je mnogo Srba Vojvođana, a naročito Sremaca i Banaćana. Najviše ih je bilo u najelitnijoj jedinici – Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji, koja je formirana u Odesi, 29. aprila 1916, pod komandom Stevana Hadžića. Kada je Prva dobrovoljačka divizija izašla na front Dobrudže, imala je oko 18.000 boraca. U njoj je bilo 6.255 Srba iz Banata, Bačke, Baranje i Srema, što je činilo više nego trećinu ukupnih pripadnika Prve dobrovoljačke divizije. Ipak najviše ih je bilo iz srednjeg Banata. Dosta boraca ove vojne jedinice iz srednjeg Banata, istaklo se u borbama na Dobrudži, od početka septembra do početka oktobra 1916. godine. Zbog svojih zasluga i hrabrosti koju su pokazali u borbama, mnogi od njih su i odlikovani. Na osnovu istraživanja Jovana Pejina na frontu u Dobrudži 1916. i na Rumunskom frontu „Iz Melenaca, od 212 dobrovoljaca, osmorica su odlikovani Srebrnom medaljom „Miloš Obilić” za hrabrost, petorica Georgijevskim krstovima IV stepena i jednom rumunskom Bronzanom medaljom III stepena za hrabrost... Iz Kumana bilo je 150 dobrovoljaca... Odlikovana su bila petorica i to sa dvije Srebrene medalje „Miloš Obilić” za hrabrost, dva Georgijevska krsta IV stepena i dvije Georgijevske medalje IV stepena. Vranjevo je dalo 156 dobrovoljaca... Odlikovano je deset dobrovoljaca sa šest Georgijevskih krstova IV stepena, jednom Georgijevskom medaljom IV stepena i tri rumunske Srebrene medalje za hrabrost III stepena. Iz Taraša je bilo 37 dobrovoljaca... Odlikovana su četvorica i to jedan Georgijevskim krstom IV stepena, jednom Srebrenom medaljom „Miloš Obilić” za hrabrost, jednim Ordenom belog orla sa mačevima V stepena i jednom rumunskom Srebrenom medaljom za hrabrost III stepena. Novo Miloševo (Nastalo spajanjem dva naselja Karlova i Beodre).... Iz Beodre je bilo 40 dobrovoljaca... Odlikovana su tri dobrovoljca, i to: Srebrenom medaljom „Miloš Obilić” za hrabrost, jednim Georgijevskim krstom IV stepena i jednom Medaljom Sv. Stanislava III stepena (ovo odlikovanje je bilo poljsko)... Karlovo je dalo 111 dobrovoljaca... Odlikovana su četvorica sa četiri Srebrene medalje „Miloš Obilić” za hrabrost, jednim Georgijevskim krstom IV stepena i jednom rumunskom medaljom za hrabrost III stepena. Srbi iz Banata na Dobrudži, u Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji, borili su se zajedno sa svojim sunarodnicima iz drugih krajeva koji su bili pod Austrougarskom, odnosno sa Srbima iz Bosne i Hercegovine, kojih je bilo 6.177, njih 5.263 iz Like, sa Korduna, Banije i Slavonije i 355 vojnika iz istočnog dijela Srbije.Nastaviće se