-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Logografska praksa, kojom se Demosten bavio nekoliko godina na početku svoje radne i životne karijere, bila je samo prva stepenica na putu stvaranja solidne osnove za njegovo bavljenje političkom i kasnije državnom djelatnošću. Pored detaljnog proučavanja društvenih i ekonomskih prilika svoga vremena, on je posebnu pažnju usmjerio i na svestrano izučavanje svih istorijskih zbivanja, posebno onih koji su se odigrali nekoliko poslednjih decenija, poslije završetka Peloponeskog rata. Upravo je to vrijeme, koje je trajalo sve do početka Filipovih osvajačkih poduhvata, bilo doba u kome je živio i veoma aktivno djelovao i Demosten kao govornik, političar, državnik i veliki rodoljub. Najteži period bratoubilačkog Peloponeskog rata, pored razaranja, kuge i sveopšte bijede, bio je sam kraj tog sukoba kada je Atinom vladala tiranija „tridesetorice” koja je zadala poslednji, ali najbolniji i najteži udarac ekonomskoj moći države i njenim demokratskim ustanovama. Ponos Atine i njene okoline, zidovi koji su je opasavali i štitili put od luke Pireja, morali su biti srušeni, mornarica uništena, što je potom prouzrokovalo gubitak vlasti nad mnogobrojnim saveznicima (koji su se vremenom pretvarali u podanike atinske države).
U svim odlučujućim političkim, a kasnije i državničkim akcijama, poduhvatima, stremljenjima i nastojanjima Demosten se rukovodio ne samo izrazitom smotrenošću, pronicljivošću i mudrošću nego je uvijek imao pred očima veliki i uzvišeni ideal slavne Atine iz Periklovog doba. Mora se reagovati saglasno postojećoj, a i predstojećoj situaciji. Nikako se ne smije prenagljivati u odlučnim trenucima jer posledice mogu da budu veoma opasne i teške. U tome se uvijek ugledao na Perikla kao genijalnog političara i državnika. Zato su pojedini Demostenovi koraci, poduhvati, kao i cjelokupna njegova djelatnost na tom planu, bili u skladu sa dalekovidom politikom i umnogome podsjećaju na energične i mudre akcije znamenitog Perikla.
O Demostenovom ugledanju na Perikla osvrće se, ukratko, i njegov antički biograf Plutarh sledećim riječima: „No premda se čini da nije ocijenio za sebe prikladnim ostale Periklove osobine, opet je živo nasledovao i oponašao njegovo promišljeno baratanje glasom i odmjereno držanje, pa odbijanje da govori brzo i o svakoj temi kako mu padne na um držeći da je njegova veličina odatle potekla, jer nikako nije težio za slavom zbog trenutnih okolnosti niti je bio voljan često prepuštati svoj uticaj na milost i nemilost slučaju”.
U dramatičnim zbivanjima, u kojima je Demosten veoma aktivno, a pokatkad i presudno sudjelovao, posebno mjesto imao je kult olimpijskog boga Apolona, koji je u početku bio kod starih Grka bog Sunca. Apolon je pripadao najstarijim olimpijskim božanstvima, bio je sin vrhovnog grčkog boga Zevsa i Lete. Kasnije je, pored preorogativa boga svjetlosti (Sunca), dobio i neke druge osobine mitskih bića, kao što je zaštitnik lova, stočarstva, pastira, naseljavanja putnika i sl. Najviše je, ipak, slavljen i poštovan kao zaštitnik pjesništva i muzike; čak su ga stari grčki govornici smatrali prethodnikom njihove vještine, retorike, kojom je Demosten zadužio sva kasnija pokoljenja. Apolon se, osim toga, smatrao vođom muza, zaštitnica pojedinih umjetnosti i nauke (grčki pjesnik Hesiod navodi devet muza, i to Kaliju, zaštitnicu istorije, Euterpu – lirike, Taliju – komedije, Melpomenu – tragedije, Terpsihoru – igre, Eratu – ljubavne poezije, Polimniju – himni, Uraniju – astronomije i Kaliopu – zaštitnicu epskog pjesništva). U staroj grčkoj mitologiji kult Apolona je imao veoma značajno mjesto, pa su mu podizali hramove koji su veoma mnogo poštovani. Smatralo se da Apolon prenosi (kazuje) Zevsovu volju koja se, potom, mogla doznati preko posebnih proročica iz njemu posvećenih hramova. Najpoznatiji hram posvećen Apolonu bio je u Delfima, koje je ujedno bio svegrčko svetilište, i u kojem su posebne proročice iznosile i tumačile Apolonove poruke. Vremenom je oko tog svetilišta nastao Amfiktionski savez kao vjersko udruženje (čiji je glavni cilj bio kult Apolona Delfijskog i čuvanje njegovog hrama).
U svojoj slavnoj istoriji, koja je zadužila čovječanstvo neprocjenjivim vrijednostima na svim područjima stvaralačke djelatnosti, Grci nikada nijesu stvorili jednu jedinstvenu državnu tvorevinu. Trajno su ostali vjerni životu u svojim minijaturnim državama koje su imale neprikosnovenu autonomiju. Treba naročito istaći i da su unutrašnjo-politički sukobi, stalna trvljenja i nesuglasice unutar samih polisa, imali sudbonosni uticaj i na spoljnopolitičke odnose svake od starih grčkih država. To je Demosten dobro uočio, pa je nastojao, bar u Atini (a preko nje i u drugim njenim saveznicama, predstavnicama demokratskog državnog uređenja), da obezbijedi slogu, jedinstvo i tako postigne dovoljnu snagu kojom bi se moglo parirati spoljnim neprijateljima, prevashodno Filipu Makedonskom.
(NASTAVIĆE SE)