- PRIREDIO:Miladin VELjKOVIĆ

Jugoslovenska vlada je nastojala da u javnosti izvršenje smrtne kazne nad Dzodzeom, predstavi kao obračun Envera Hodže sa onom strujom u partiji koja se protivila sukobu sa Jugoslavijom i raskidanju političkih, ekonomskih i kulturnih veza između Jugoslavije i Albanije. Na stranicama jugoslovenske štampe oštro je kritikovan proces protiv Dzodzea i poređen sa onima vođenim u nacističkoj Njemačkoj. Na drugoj strani, Enver Hodža je redovno informisao sovjetskog ambasadora Čuvahina o priprema i toku samog procesa i primao od njega instrukcije kako bi bilo najefikasnije voditi proces u cilju postizanja željenih političkih efekata. Sem Koči Dzodzea, u ljeto 1949. uhapšen je i osuđen kao jugoslovenski špijun i pukovnik Hamdi Kepi, načelnik obavještajne uprave albanskog generalštaba, što je unutar same albanske oružane sile izazvalo niz potresa, koji su veoma brzo po sovjetskim instrukcijama sanirani na brutalan način.
Dok je albanska vlada uveliko širila antijugoslovensku propagandu, jugoslovenska strana je nastojala da ojača sopstvenu poziciju u Albaniji, osvježavanjem svog diplomatskog aparata u toj zemlji. Za novog poslanika u Tirani određen je mlad diplomata Jakša Petrić. Petrić je u Tiranu stigao 18. aprila 1949. i odmah preuzeo dužnost. Novi jugoslovenski poslanik u Tirani je primljen izuzetno hladno. Iako je podnio redovan zahtjev da bude primljen kod Envera Hodže, mjesec dana nije dobio nikakav odgovor, pa je povukao zahtjev za prijem. Petrić je u Tirani veoma brzo, već 7. maja, imao izuzetno neprijatan razgovor u albanskom ministarstvu inostranih poslova s pomoćnikom ministra Miftijem, u kome je oštro protestovao zbog stalnog praćenja jugoslovenskog diplomatskog osoblja od strane albanske službe bezbjednosti, kao i zbog odugovlačenja rješavanja pitanja repatrijacije jugoslovenskih građana. Dobio je isključivo uopštene odgovore i negiranja bilo kog vida praćenja i represalija. Poslije predaje akreditivnih pisama, Petrić je posjetio sovjetskog ambasadora Čuvahina. U protokolarnom razgovoru on se založio za jačanje odnosa između Jugoslavije i Sovjetskog Saveza. Takvo njegovo istupanje je bilo u skladu sa jugoslovenskom politikom obuzdavanja konflikta. Petrića je 4. maja posjetio i sovjetski ambasador u Tirani Čuvahin, koji je diskretno od Petrića pokušao da sazna pravi razlog njegove misije u Tirani, interesujući se za sadržaj njegovih razgovora sa albanskim predstavnicima. Jugoslovenski poslanik je stekao utisak da sovjetska strana strahuje od moguće promjene stavova albanske vlade prema Jugoslaviji i eventualnog ponovnog približavanja dvije zemlje.
Prekid saradnje sa Jugoslavijom teško je pogodio albansku ekonomiju, koja je do tada gotovo u potpunosti bila oslonjena na kooperaciju sa Jugoslavijom. Albanska vlada je nastojala da prevaziđe takvo stanje razvojem ekonomske saradnje sa ostalim zemljama narodne demokratije. Zato je težila da se priključi novoosnovanom Savjetu za uzajamnu ekonomsku pomoć, kao ekonomskoj organizaciji zemalja narodne demokratije, pa je 8. februara uputila pismo vladi Sovjetskog Saveza, ističući da Albanija stoji čvrsto na antiimperijalističkim pozicijama i da nastoji da se bori protiv stranih ekonomskih pritisaka, očigledno aludirajući na doskorašnju ekonomsku vezanost za Jugoslaviju. Sovjetski ambasador u Tirani Čuvahin već je 21. februara 1949. zvanično obavijestio albansku vladu da su utemeljivači te organizacije donijeli odluku da prime Albaniju u punopravno članstvo organizacije. Albanska vlada je dala veliki publicitet tom događaju. Hodža je 10. marta 1949. razgovarao sa sovjetskim ambasadorom Čuvahinom o mogućim vidovima saradnje Albanije i zemalja članica SEV-a, pri čemu mu je Čuvahin savjetovao punu ekonomsku i političku saradnju sa tim zemljama.
Sredinom 1949. Enver Hodža je objavio novi kurs albanske ekonomske politike. Optužujući Jugoslaviju za teško ekonomsko stanje u Albaniji, Hodža je iznio okvirni plan prevazilaženja ekonomske situacije razvojem saradnje na bazi niza ugovora sa Sovjetskim Savezom i zemljama narodne demokratije, pri čemu je SSSR trebalo da preuzme na sebe najveći dio pomoći, a ostale socijalističke zemlje da daju poljoprivredne proizvode i proizvode lake industrije. Obnarodovao je početak izgradnje fabrike šećera, rafinerije, naftovoda i fabrike tekstila, što je sa sovjetskom stranom bilo dogovoreno još tokom njegove posjete Moskvi 1947, ali je realizacija tih projekata kasnila. Albanski ministri su neprestano napadali Jugoslaviju da je svoju kolonizatorsku politiku nastojala da sprovede i insistirajući na povećanju površina zasađenih industrijskim biljem, a u praksi su i sami sprovodili politiku jačanja proizvodnje industrijskog bilja. U cilju pospješivanja proizvodnje industrijskog bilja, u Albaniji je tokom 1949. i 1950. boravilo nekoliko ekipa sovjetskih poljoprivrednih stručnjaka, koji su nastojali da osavremene albansku poljoprivrednu proizvodnju, ali u tom nastojanju nijesu imali značajnijih uspjeha. Sovjetski Savez je pružao Albaniji pomoć u tom pogledu, ali sa albanske strane nije postojao potreban trud da bi se takvi planovi realizovali. (…)
(NASTAVIĆE SE)