-Preveo sa ruskog: VOJIN PERUNIČIĆ

Ruska „mlada” svetovna kultura, za period koji razmatramo, sadržala je stvarno mnogo naprednog i pozitivnog u odnosu na druge narode. Ona se dinamično razvijala u toku XVIII vijeka i nije imala negativne karakteristike, koje su bile više prisutne u „staroj” evropskoj civilizaciji. Početak XIX vijeka najavljivao je aktivniju potragu za pametnim nacionalnim idejama i formiranje nacionalne samosvijesti, neophodno je bilo shvatiti specifičnosti sopstvene nacionalne kulture, takođe trebalo je razjasniti njeno mjesto u evropskoj i svjetskoj kulturi, odrediti njen istorijski potencijal i perspektive razvoja. Samoosmišljavanje Rusije u svjetskom kontekstu, upoređivanje ideala sa stvarnošću i specifičnosti realizacije teorije progresa su postali veoma bitni činioci za formiranje ruske ideje, koja ih je navela na razmišljanje o svojoj specifičnoj misiji. Cijeli XIX vijek su „razgovarali” o ličnom uspjehu Rusije, nezavisno od stepena naslijeđenosti od Vizantije i Zapada, o njenom posebnom položaju između Istoka i Zapada i onda se pojavila misao o posebnom značaju Rusije i njenoj misiji, o Božjem izboru nje kao zemlje, koja se pojavljije kao zaštitnik prave vjere (i nastavlja čak i do današnjih vremena da sve to realizuje).

Sa posebnim osjećanjem je napisana i druga Njegoševa oda caru Nikolaju I, u kojoj se on slavi kao pobjednik nad Turcima i zaštitnik hrišćana od nevjernika i u kojoj je unaprijed napisan višeznačni epitaf:

„Šta ćeš maju plesti v’jenac

kad mu ga je spleo tvorac?

Takođe i ovdje možemo da izvršimo poređenje sa stvaralaštvom Deržavina, u čijim odama herojsko-patriotska tema zauzima glavno mjesto, cio svoj život pjesnik je proslavljao ratne podvige ruskog naroda, počinjući od 1780. godine, kad je počeo rusko-turski rat, i završavajući sa pobjedama nad Napoleonom. Ratu sa Turcima posvećene su čuvene njegove pjesme „Jesen za vrijeme opsade Očakova” (1788) i „Na vijest o osvajanju Ismaila” (1790). Glavnim herojem ovoga ciklusa pojavljuje se veličanstveni heroj-tipična ličnost ruskog vojnika, a ne ruski samodržac.

Njegoševa „Oda na dan rođenja naslednika ruskog prestola cesareviča velikog knjaza Aleksandra Nikolajeviča” je isto kao i druge prepuna patetike i uzvišenih metafora, sjajnih alegorija i metaforičkih personifikacija, koje daju veličanstvenu sliku čarobnog i sudbonosnog događaja za Rusiju.

Ovdje je sa posebnom impresijom data sjajna slika prestonice „Petrova grada” kao moćnog „Gromovršca”, koji uživa u svojoj moći: „Gle čudesa što se radi!/ Ka Petrov grad sjaje, blista,/ pruća munje, bača grome,/ i nad njime po vazduhu/ teku r’jeke ognjevite!“ Pod Njegoševim pjesničkim perom grad vaskrsava: „Neva bistra i glasita/ ide smjelo i veselo/ plesti v’jenac besmertija/ porođenju velikome/Nikolaja,Aleksandre,/ a Petropolj nad njom divni/ ogleduje svjetlost lica,/ ponosi se i veseli,/ jere vidi porođenje/ naslednika slave svoje,/ u svom ocu podobnoga”. Nesporno je da je i ovdje pjesnik bio pod snažnim utiskom posjete Peterburgu, kojim se on mnogo oduševio, a u njegovoj poeziji su se rađale slike, koje simbolično pozivaju da se naglase pobjede ljudske genijalnosti, kojima priroda sama plete besmrtne vijence.

U svojim odama Njegoš je blizak poznatoj tradiciji ruske književnosti. Peterburg, kao simbol pobjede čovjekovog genija nad stihijom, pojavljuje se kod mnogih ruskih književnih stvaralaca, a među njima i kod romantičara. Po V.A. Žukovskom (a on se ugledao na Šilera) čovjek je u saglasju sa Božjim silama, stihijama i silama svoje sopstvene sudbine, upravo preko kulture i civilizacije, jer je prije civilizacije prošlost čovječanstva bila mračna i krvava. V.A. Žukovski je svojom poezijom proslavljao civilizaciju, koja se zasnivala na blagostanju, i ne samo materijalnom, nego i duhovnom.

Dalje u odi pjesnik Njegoš čuje glas hrabrog Rusa: „Živi, napreduj, Aleksandre!/ Primjerom ti neka budu/ tvoji velji roditelji;/putem svakim hajde njinim,/ njim ćeš brzo sustignuti/ svemogućnost drevnjeg Rima”.

Slično se obraća i G.R. Deržavin u svojoj odi „Na dan rođenja carevog sina”,(oda je napisana povodom rođenja budućeg imperatora Aleksandra I, koja je prvi put objavljena u „Sanktpeterburškom vjesniku” 1769. godine): Rasti divni dječače!/ Rasti naš mali Bože!/ Rasti i budi nalik/ Na svoje roditelje u svemu...

Crnogorski pjesnik nije zaboravio ni staru rusku prestonicu „Moskvu, mati slave ruske”, koja se takođe „veseli” i: u hramove trči brzo,/ dava žrtve na oltare;/ tamjani se njeni dižu/ i molitve srca, duše/ do prestola svedržećeg;/jek joj zvonah vazduh lomi,/ glas njin ide i dopire/ mimo oblak do nebesa. Ovaj nebeski „akord” daje odi mističan smisao i posebno značenje.

Sledeći stihovi, koji su vrijedni pažnje, vode nas na obale slavnoga Dona: „Donu s’ bistri i glasiti/ sa plemenom svojim hrabrim/ mnogo gordi i ponosni,/ više svake u sv’jet r’jeke./Rođenje te osvjetlilo/ tvog velikog atamana/ i nav’jeku br’jeg tvoj tvrdi/ okitilo slave cv’jećem”.

(NASTAVIĆE SE)

---