-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ, FILMSKI I TV REDITELj

Brojni američki reditelji (kao Bili Vajlder, Ričard Flajšer, Sidni Lumet, Delbert Men, Stenli Donen, Džordž Stivens, Oto Preminger, Entoni Men, Ričard Bruks, Vilijam Vajler, Fred Cineman, Džon Hjuston i Stenli Kjubrik) dolaze da rade u britanska studija, slično kao i niz vodećih ličnosti evropskog filma, kao Roman Polanski (Odvratnost 1965. i Ćorsokak 1966), Fransoa Trifo (Farenhajt 45l, 1966) i Mikelanđelo Antonioni (Uvećanje, 1966). Štaviše, reditelji koji žive u Velikoj Britaniji, Lester, Ričardson i Šlezindžer, kao i Dejvid Lin (Most na rijeci Kvaj, 1957, Lorens od Arabije, 1962,
Doktor Živago, 1965, Rajanova kći,1970 i Kerol Rid Agonija i ekstaza, 1965, Oliver, 1968, Poslednji ratnik, 1970, počinju da rade za američku filmsku industriju. Pritom su se i Rajs, Isadora, 1968) i Forbs, Luda iz Šajoat, 1969, okrenuli visokobudžetnim međunarodnim koprodukcijama. Uprkos svemu tome krajem šezdesetih godina pojaviće se nova generacija izrazito vizuelno orijentisanih britanskih reditelja. Neki od njih, kao Klajv Doner i Peter Medak, koji je mađarskog porijekla, proizveli su niz zanimljivih filmova prije no što su se u potpunosti okrenuli ka komercijalnoj proizvodnji.
Drugi, kao bivši televizijski reditelji Alan Bridžis i Ken Louč, žrtvovali su popularnost zarad svog stvaralačkog integriteta, pri čemu je strogi analitički pristup Kena Louča postao veoma uticajan. Louč, koji se često etiketira kao društveni realista, tokom osamdesetih je bio angažovan tek sporadično (kao i mnogi drugi ljevičarski orijentisani kritičari tačerizma), ali je devedesetih doživio pravi preporod, koji je najavio film Skrivene bilješke, 1990, politički triler u dokumentarnom stilu. Za taj film, čija se radnja odvija u ratom opustošenoj Sjevernoj Irskoj, dobio je Nagradu žirija u Kanu. Uslijedili su „Riff Raff”,1991, i „Raining Stones”,1993, koji prikazuju proteste radničke klase iz vedrijeg ugla.Takođe su odlikovani u Kanu, Međunarodnom nagradom kritike 1991,odnosno Nagradom žirija 1993. Louč se do kraja XX vijeka bavio društvenim pitanjima.
Za Vjetar koji njiše ječam, prikaz borbe za nezavisnost Irske, osvojio je Zlatnu palmu u Kanu 2006. godine. Reditelji koji su vjerovatno bili najznačajniji predstavnici te generacije uspjeli su da spoje obje strane u filmovima koji su istovremeno bili komercijalno uspješni i veoma značajni na formalnom planu.
Piter Jejts, poznat po svojoj sposobnosti da poveže akciju sa inteligentnim produbljivanjem likova, poslije uspjeha svog filma „Bulit”, 1968, nastavlja da radi u Americi, gdje snima dobre filmove. Međutim, on se 1984. vraća britanskim temama s filmom „Garderober”, koji prikazuje poslednji nastup ostarjelog provincijskog glumca. Džon Burman takođe je doživio svoj prvi uspjeh u Sjedinjenim Državama filmovima „ Point Blank” (1967), „Pakao na Pacifiku”, 1969 i „Oslobađanje”, 1972.
Nakon toga nakratko se vratio u Veliku Britaniju da snimi film Leo poslednji, 1970, savremenu revolucionarnu alegoriju za koju je dobio nagradu za režiju na festivalu u Kanu. Snimajući na terenu u Irskoj potvrdio je svoju naklonost ka ezoteričnim temama filmom mitske naučne fantastike Zardoz (1974) za koji je bio i scenarista i producent, kao i u Sjedinjenim Državama gdje je snimio razočaravajući film „Istjerivač đavola II – Jeretik” (1977). Međutim, nakon toga Burman je snimio pravo britansko remek-djelo „Ekskalibur” (1981) koji je takođe sniman u Irskoj i koji predstavlja snažnu i inteligentnu rekonstrukciju legende o kralju Arturu sagledanu iz Merlinovog ugla. Poslije ovog ambicioznog projekta on je snimio svoje, možda, najegzotičnije djelo, „Smaragdnu šumu”, 1985, priču o mladom sinu jednog američkog inženjera, dječaku (igra ga Burmanov sin Čarli) koga je odgajalo primitivno amazonsko pleme i smrtonosnom sudaru kultura koji nastaje kada otac pokuša da „spase” svog sina. Nepredvidljivo mijenjajući ritam Burman je 1987. pružio veliko zadovoljstvo svojoj publici filmom „Nada i slava”, pričom bogatom detaljima o životu jedne engleske porodice za vrijeme Drugog svjetskog rata, napisanom na osnovu sjećanja na sopstveno djetinjstvo. Burman je nastavio da piše, producira i režira odlična djela kao što je „Krojač iz Paname”, 2001.
Međutim, nema sumnje da su dva najoriginalnija britanska reditelja sedamdesetih godina XX vijeka bili Ken Rasel i Nikolas Roug.
(Nastaviće se)

---