-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ, FILMSKI I TV REDITELj

Frirsa je zatim angažovao Holivud da režira visokobudžetnu verziju komada Kristofera Hemptona „Opasne veze” (1988). To djelo neobične raskoši i virtuoznog glumačkog izvođenja osvojilo je tri Oskara (za scenario, scenografiju i kostime), a Frirs je dobio vjetar u leđa za snimanje „Varalica” (1990), sirove verzije petparačkog trilera Džima Tompsona, a ujedno i njegovog poslednjeg filma po ukusu masovne publike prije „Kraljice” (2006) i „Filomene” (2013), za koje je bio obasut pohvalama.
Terens Dejvis (r. 1945) ima mnogo ličniji pristup snimanju filmova od ostalih britanskih reditelja čiji je rad opisan u ovoj analizi. Na početku karijere je uz pomoć subvencije Britanskog instituta za film snimio tri crno-bijela kratkometražna filma – autobiografsku trilogiju „Children”, „Madonna and Child” i „Death and Transfiguration” – izrazito mračan prikaz života radničkih porodica, prožet upečatljivom vjerskom ornamentikom. U svom prvom igranom filmu „Distant Voices, Still Lives” (1988), takođe u produkciji Britanskog instituta za film, Dejvis se nadovezao na svoj pređašnji portret disfunkcionalne porodice kojom dominira agresivan otac, ali ovog puta u boji, kojom stvara ironičan kontrast između optimističnih slika prosperiteta pedesetih i sumorne stvarnosti protagonista. Istu priču nastavlja filmom „The Long Day Closes” (1992), nizom nostalgičnih, impresionističkih scena iz života dvanaestogodišnjaka 1956. u Liverpulu, u sepija tonu, uz pregršt aluzija na filmove i druge popularne medije. Dejvisovi najveći projekti do danas su adaptacija romana „Idit Vorton The House Of Mirth” (2000) – radnja se odvija u Njujorku, Londonu i Veneciji početkom XX vijeka, koje je Dejvis uspio da predstavi izvanredno ekonomično, između ostalog i strateškom upotrebom računarske grafike da bi obogatio eksterijer i postigao odgovarajuće osvjetljenje – i „Of Time and the City” (2008), kolažni dokumentarac o odrastanju u radničkom Liverpulu pedesetih i šezdesetih godina prošlog vijeka. Dejvisovo stvaralaštvo je primjer za to kako je Britanski institut za film podsticao umjetničku produkciju finansiranjem iz javnog budžeta. Poslije rada na malim, veoma ličnim projektima, Dejvis je uspio da snimi filmove sa srednjim budžetom i svim potrebnim resursima. Osim toga, autobiografski film o životu radničke porodice koji je među prvima snimao – pored Kena Louča, koji ga je u tome preduhitrio – postao je britanski podžanr.
Nil Džordan (r. 1950) je najpoznatiji irski reditelj. U vrijeme kad je počeo da radi kao savjetnik za scenario na „Ekskaliburu” (1981) Džona Bormana, već je bio uspješan pisac romana i kratkih priča.
Borman je kasnije osnovao Motion Picture Company of Ireland radi produkcije niskobudžetnih filmova, a prvi film snimljen za tu kuću bio je upravo krimi-triler Nila Džordana „Angel” (u SAD poznat kao „Danny Boy”, 1982), ujedno i prvi dobitnik subvencije novoosnovanog Irskog odbora za film (Irish Film Board). Proslavio se ostvarenjem „Mona Lisa” (1986), snimljenom prema vlastitom scenariju, koji govori o odnosu između skupe prostitutke i njenog kriminogenog vozača. Bob Hoskins je za ulogu vozača ovjenčan mnogim priznanjima kritike. Potom je snimio „Igru plakanja” (1992), psihološki triler koji je sasvim nenadano postao veliki hit i omogućio mu odlazak u Holivud. Dijelom zahvaljujući marketinškoj kampanji koja je potencirala „tajnu” filma (da se jedan od likova umjesto sa ženom nesvjesno zabavlja s muškarcem), „Igra plakanja” ostvarila je zaradu od 62,5 miliona dolara u svijetu i Džordanu donijela Oskara za najbolji scenario. Nakon „Intervjua s vampirom” (1994), Džordan je nastavio da radi kao scenarista, reditelj a često i kao producent sopstvenih filmova (kao što je „Mali kasapin” 1997), sve dok za Studio Canal nije snimio vampirski triler „Hotel Vizantija” (2012) po originalnom scenariju Mojre Bufini. Nezavisni producent Bil Kartlidž jednom je izjavio da je britanska kinematografija „trajno oboljela, ali povremeno uđe u remisiju”, što se definitivno dogodilo krajem devedesetih. Britanska produkcija je sa 130 filmova 1998. dostigla najviši nivo u poslednjih pedeset godina, a zaostajala je samo za Holivudom, kao središtem međunarodne produkcije. Ukupni troškovi produkcije su 2001. prešli milijardu dolara (iznosili su tačno 1,1 milijardu dolara), čime je britanska filmska industrija zauzela treće ili četvrto mjesto na svijetu po veličini, odmah iza Indije, SAD i (na mahove) Francuske.
(KRAJ)

---