-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Među građanskim političarima koji su poslije rata bili u dvije diplomatske misije bio je Miloš Moskovljević. U diplomatiju socijalističke Jugoslavije nije ušao odmah po završetku rata, već par godina kasnije. Krajem 1946. imenovan je za amabasadora u Norveškoj, a dužnost je preuzeo početkom 1947. Poslije Osla Moskovljević je bio ambasador u Egiptu, ali veoma kratko.

Miloš Moskovljević (1884–1968) je bio književnik, prevodilac, političar i diplomata. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu (srpski jezik i književnost i ruski jezik) 1908. godine. Na istom fakultetu je i doktorirao poslije Prvog svjetskog rata. Odmah je počeo da radi kao suplent gimnazije u Nišu i Beogradu. Od 1911. je bio profesor gimnazije u Beogradu i usavršavao se u Rusiji. U Kraljevini Jugoslaviji je radio u velikom broju škola, a od 1938. je bio redovni profesor Više pedagoške škole. Učestvovao je u Prvom svjetskom ratu, odstupao sa srpskom vojskom preko Albanije. Pri kraju rata je radio pri srpskom poslanstvu u Petrogradu, a u Rusiji ga je zatekla i Oktobarska revolucija. U zemlju se vratio 1919. godine. Krajem iste godine pristupio je Savezu zemljoradnika, i počinje njegovo političko angažovanje. Za narodnog poslanika je biran 1920, 1923. i 1925. Tada je napustio i nastavnički poziv, pa je 1921. prvi put penzionisan. U Kraljevini je bio jedan od najradikalnijih kritičara vladine politike, a zbog borbenog ljevičarskog stava mnogi su ga smatrali za komunistu. Skoro cio Drugi svjetski rat Moskovljević je proveo u Beogradu. Drugi put je penzionisan 1943, kao profesor Više pedagoške škole. Spadao je u red građanskih političara za koje bi se moglo reći da im je odnos prema partizanskoj strani bio neutralan. Niti je tokom rata sa njima sarađivao, niti je bio njihov neprijatelj. Pošto je nova vlast zaključila da je Moskovljević politički podoban, postao je potpredsjednik Narodnog fronta Jugoslavije, poslanik i ministar šuma u Vladi Srbije 1945. Krajem 1946. je imenovan za poslanika u Norveškoj.

Na dužnost u Oslu Moskovljević je otputovao 17.3.1947, zajedno sa suprugom, kćerkom i sekretarom Josipom Presburgerom i njegovom suprugom. Preko Mađarske, Čehoslovačke, Poljske i Švedske putovao je 17 dana, pa je u Oslo stigao tek 3. aprila, a akreditive predao 14.4. Moskovljević je iza sebe imao mnogo godina političkog i nimalo diplomatskog iskustva. Zadatak da radi na uspostavljanju jugoslovensko-norveških veza shvatio je veoma ozbiljno, i po dolasku primijetio je da su „naše veze u Norveškoj” još uvijek „u početnom stadijumu – obećanja i lijepih želja i riječi”. Primjećuje da Norvežani veoma malo znaju o Jugoslaviji i da su je mnogi „brkali” sa Čehoslovačkom: „Čuli su za našu Narodnooslobodilačku borbu, znaju maršala Tita, i to je sve”. U Norveškoj Moskovljević je ostao oko dvije godine. Bio je nezadovoljan povlačenjem iz Osla 1949, jer je smatrao da je premješten baš onda kada je „uredio Poslanstvo”, koje je počelo „lijepo raditi”. Odatle je premješten za poslanika u Egipat. Dužnost je preuzeo u ljeto 1949. Međutim, ova misija je trajala samo nekoliko mjeseci. Moskovljevića su okruživali mladi komunisti, nedovoljnog znanja jezika i diplomatske struke. Iskazivao je veliko nezadovoljstvo radom partijskih kadrova: savjetnika Jovana Vukmanovića, koji je prije dolaska u Egipat bio pomoćnik načelnika Odjeljenja za informacije, i administrativnog pristava (šifranta) Stanka Karadeglije. Partija je odlučila da sukob u Egiptu likvidira tako što će Moskovljevića i Vukmanovića povući u zemlju. Moskovljević je povučen iz Kaira, a Vukmanović je ostao kao otpravnik poslova, dok nije došao Milan Ristić, dotadašnji poslanik u Bernu.

Poslije Kaira, Moskovljević je ostao u politici do 1953, do kraja poslaničkog mandata. Potom se posvetio naučnom radu. Od 1950. je radio kao naučni savjetnik u Institutu za srpski jezik. Odatle je 1960. godine po treći put otišao u penziju. Međutim, u periodu kada se posvetio isključivo nauci, doživio je najveća razočaranja u socijalističku vlast. Kada je 1966. dovršio svoje životno djelo – „Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika sa jezičkim savjetnikom”, uslijedio je i politički motivisani napad Mirka Tepavca, poslije čega je Okružni sud u Beogradu donio odluku da se zabrani rasturanje ovog rječnika i da se svi zaplijenjeni primjerci unište. Moskovljević je umro dvije godine kasnije.


(KRAJ)

---