Pregovori su, naravno, tekli mučno i veoma teško. Mnogo šta od toga šta je smislio izumitelj Karlo za Rusiju je bilo apsolutno neprihvatljivo. Možemo pretpostavljati da se Rusi ne bi možda mogli ni dogovoriti sa maštarošem, ali je sudbina sve riješila umjesto diplomata. 30. novembra, tokom opsade tvrđave Fridrihsgtal, švedski monarh je poginuo u Norveškoj. Prvo je najmlađa Karlova sestra Urliha Eleonora postala kraljica Švedske, a 1720. godine na kraljevski tron je došao njen muž princ Gesen-Kaselski. Poslije Karlove smrti politička klima se odmah naglo promijenila u Stokholmu, Švedska se okrenula prema Engleskoj, a proces pregovora je, na inicijativu Šveđana, bio obustavljen. Bez obzira na smrt nesmirenog Karla i potpunu iscrpljenost Švedske, perspektiva da se završi Sjeverni rat je postala još nejasnija i neizvjesnija nego što je to bilo ranije. Zapravo glavne prepreke na putu ka miru nije bila slaba flota Rusa, ili Petrova zainteresovanost za bračne veze iz političkih interesa, ili tvrdoglavost Karla XII u pregovorima, već snažno protivljenje od strane glavnih političkih igrača Evrope da se rat završi sklapanjem mira.

„Ruska prijetnja” je bila posticajni motiv za pojavu straha. Petar je mnoge isprepadao. Suviše brzo i neočekivano, Rusija se iz potencijalne kolonije pretvorila u veliku državu.

Petar je pomrsio račune Evropi, i Evropa se uplašila. A kad se uplašila, ona je odlučila da Rusija, koliko je god to moguće, ostane zaglibljena u ratu sa Švedskom. Zbog toga je žrtvovana samo Švedska, dajući joj iluzornu nadu za pomoć u borbi sa Rusijom. Glavni pobornici ovog stava su bili Engleska i Austrija.

Što se tiče Petrove politike, nju možemo ovako okarakterisati: ako se ruska diplomatija prije Poltavske bitke trudila da olakša rješavanje vojnih pitanja, onda su poslije Poltave ratna dejstva obezbijedila rješavanje glavnog diplomatskog problema, da se rješenjem tog pitanja rješava i pitanje mira sa Švedskom.

U suštini, sve što je radila Rusija u tom periodu savremeni politikolozi bi nazvali taj mir „prisilnim mirom”. Ruske jedinice su ulazile duboko u Evropu i iskrcavale se na teritoriju Švedske, te uništavale ekonomski potencijal protivnika. 1719. godine desantima admirala Apraksina i generala Lasija poraženi su brojni odredi Šveđana. Rusi su pregazili zemlju, razorili osam gradova, porušili više od 20 fabrika željeza, topionica bakra i drugih fabrika, porušili 42 mlina i uništili 1.363 sela. 1720. godine, namamivši dio švedske flote u zaliv ostrva Grenham, koji je bio prepun podvodnog kamenja i pješčanih nanosa i sprudova, ruska mornarica je tu potukla do nogu neprijatelja. Sledeće godine iskrcavanjem generala Lasija, koje je izvršeno između Evle i Umea, razorena je velika fabrika oružja, koja je proizvodila 8.000 pušaka godišnje i desetine drugih trgovačkih radnji, raznih drugih fabrika i mlinova. Zaustaviti Ruse je bilo već nemoguće. Ni Englezi nijesu mogli nikako da pomognu Šveđanima, koji su više puta upućivali eskadron admirala Norisa u vode Baltika. Državni sekretar Engleske Stengop pisao je Norisu u septembru 1719. godine:

​„Vi morate da napregnete sve snage da nanesete što više gubitaka i štete moskovskoj floti, a to je vaš dug i obaveza, koju morate pokazati prema vašoj domovini”.

Iskusni engleski mornari, ipak, nijesu mogli da zaustave nijedno rusko iskrcavanje, ni čak da se odupru snagama ruske flote. U to vrijeme dok je Petar tokom nekoliko godina nanosio svojim desantima ogromne gubitke Šveđanima, Englezi su upisali samo jednu pobjedu na svoj račun, ali je i ta „viktorija” bila veoma sumnjiva. U junu 1720. godine engleski eskadron ratnih brodova pod komandom admirala Norisa, sastavljen sa švedskom flotom, pojavio se pored Revela i iskrcao na ostrvo Narhen, gdje je spalio jednu kućicu od brvana i jedno parno kupatilo. Čuvši za tu „slavnu” bitku, Prtar se tome nasmijao, a zatim je brzo iskoristio ovaj komičan slučaj u propagandne ciljeve. Ruskim ambasadorima je naređeno da obavezno obnaroduju i objave u zapadnoevropskoj štampi ovu primjedbu o „strateškom uspjehu” neprijatelja. Car je podvukao u depeši da se u objavljenom tekstu naglasi „posebno o brvnari i kupatilu”.

Preveo sa ruskog: Vojin Peruničić

(Nastaviće se)

---