-Preveo sa ruskog:
VOJIN PERUNIČIĆ

Razmišljanje o carskoj tituli se nije pojavilo zato što se reformatoru prohtjelo da zadovolji svoju pohlepu za slavom, već je to bila politička akcija na dalje učvršćivanje ruskog prestiža. Pričalo se o počasnoj diplomi u vanredno lijepom okviru, u kojoj bi se zlatnim slovima na tvrdom čistom papiru sa monogramom potvrđivalo pravo Ruske države da se smatra velikom državom. To što je Petar izdao sam sebi (i Rusiji) tu diplomu, to ga nije nimalo zabrinjavalo, on je sve to samostalno uradio. Osim toga, Rusi su uspješno položili taj ispit još pod Poltavom.
Zanimljivo je da su i ranije Petrovi prijatelji raspravljali o ideji dodjeljivanja caru titule istočno-rimskog imperatora, ali bi to u suštini značilo povratak na ideju o trećem Rimu. Car je kategorično odbio ovaj predlog, jer to nije bila njegova želja. Petrov pogled nije bio usmjeren prema zastareloj Vizantiji, koja je tada potpuno podsjećala na Istok, već, kako je on govorio, prema savremenom Zapadu. Titula Sveruskog cara, po Petrovom mišljenju, bila je patriotska, a i originalnija.
U tom momentu je bio samo jedan imperator u Evropi, a to je bio vrhovni poglavar Svete Rimske imperije (imperator germanske nacije). Formalno je bio na snazi sistem starješinstva hrišćanskih monarha, po kojem je taj „rimsko-germanski” imperator imao prioritet. Ruski reformator se prema tom protokolu, kako je poznato, odnosio bez imalo poštovanja. Petar je od Rusije napravio carevinu, ne tražeći nikakvu i ni od koga dozvolu za to, baš tako kao što ranije nije pitao za odobrenje da Rusi izađu na Baltik, ili da mu dozvole izgradnju Peterburga. On je bio ubijeđen da će Evropa, priznajući Rusiju kao veliku državu, vremenom biti prinuđena da popusti i u ovom slučaju.
Petar je bio u pravu. U početku je samo Pruska priznala novog imperatora. Zatim su ga priznale Holandija, Danska i Mletačka republika. Poslije Petrove smrti, titulu cara ruskim vladarima je priznala Švedska 1733. godine, njemačka imperija 1747. godine, Francuska 1757. itd. Već smo govorili o prvim kontaktima Rusa i stranaca. To je bila komunikacija slijepo-gluvonijemih, koja je bila puna nerazumijevanja. Pri kraju Petrove vladavine situacija se bitno promijenila. Na ulicama Peterburga stranci se ni po čemu nijesu posebno izdvajali iz mase Rusa po odijevanju, a Rusi su postali evropejci u očima stranaca. Bili su takvi kao i svi drugi, svi su imali svoje specifičnosti i to je sve.
Navešćemo samo jedan, ali karakterističan za tu epohu službeni zapis hanoverskog ambasadora Vebera „Reformisana Rusija”, koji je objavljen 1721. godine. Govorilo se o ruskom Vaskrsu:
„Najljepši obred u toku proslave ovog praznika je razmjena obojenih i lijepo išaranih jaja, koja Rusi pri susretu daruju jedni drugima uz pozdravne poljupce, pri čemu jedno od njih izgovara „Hristos varskrse!”, a drugi odgovara „Vaistinu vaskrse!”, a poslije susreta, pošto razmijene jaja, svi nastavljaju svojim putem. Oba pola učestvuju u obredu. Dakle, svi oni, čak i stranci, dobivši jaje, na primjer, čak i kućna služavka, mogu cijeli dan da razmjenjuju jaja sa svima. Toga dana su svi u pokretu, među njima i stranci, a ako neko želi da dobija poljupce od žena, on cijeli dan šeta sa jajetom od kuće do kuće”. Zapis nije samo zanimljiv, već i poučan. U njemu ima humora, ali nema nikakvih aluzija na način življenja i na navike, kao nekad što je postojala međusobna odbojnost ili religiozna netrpeljivost. Nažalost, baš u to vrijeme obična strahovanja u životu zamijenio je politički strah. Evropa počinje sve više da priča o „Ruskoj prijetnji”. Ponekad je stvarno izazivala strah ruska armija, ponekad su za interes svoje politike, otvoreno podizali strasti, iskrivljivali činjenice i izokretali Petrove političke zamisli i planove. Rusku politiku prisiljavanja Švedske na mir, u suštini jedino moguću politiku u toj situaciji su smatrali kao agresivnost. Osim toga, nije ih mnogo brinulo to, ako bi Petar stvarno imao planove za osvajanje Evrope, jer je raspolagao sa moćnom armijom i on je bez ikakvih problema mogao, na primjer, da zauzme teritoriju Poljsku (tako bi izvršio zadatak i prisajedinio ruski narod), ili da pokori agresivnu, ali tada slabu Prusku.
Ništa od toga tada Rusija nije uradila, ali priča o agresivnim Petrovim planovima ne da nije prekinuta, već je kroz sto godina dobila svojevrstan nastavak kroz poznatu izmišljotinu, takozvano „Petrovo zaveštanje”, koje je prvi put ugledalo svjetlost dana u Parizu 1812.godine. Francuska vlada je uz pomoć falcifikovane izmišljotine pokušala da opravda osvajačke planove Napoleona.

(Nastaviće se)

---