-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Barjak se koristio i kao znak okončanja borbi, predaje. Prilikom krvavih juriša na beogradsku varoš (1806) Turci su na Stambol kapiji istakli „bijelu zastavu i, da bi dobili u vremenu, poslali su svoje predloge, ali su ih Srbi odbili”, bilježi
Maretić. Sravnivši topovima gurgusovačke bedeme, Rusi su primorali turskog zapovjednika da na ostatku utvrđenja istakne „barjak, znak predaje” i zatim s dva svoja zvaničnika ode grofu Orurku na poklonjenije.

Nijesu samo Srbi osvajali turske barjake, nego i Turci srpske. Poslije sraženija oko Deževe, u kojem su ustanike predvodili kapetan Radič Petrović i „vojvoda Đuro” (nepoznata ličnost, poginuo u boju), Turci su se vratili kući noseći „jedan veliki barjak srpskij”. Drugi memoarista naveo je da je tada poginuo Radičev barjaktar Đura Braničanin, pa je moguće da su oba kazivača ove bitke mislili na isti događaj, na istu ličnost i isti barjak.

Gliša Guslarević je tipičan primjer ustaničkog barjaktara, iako znamo više od Tanasku Rajiću i Simi Milosavljeviću Paštrmcu, barjaktarima voždova Prvog i Drugog srpskog ustanka. Gliša je bio omanjeg rasta, živahan, hitar, snalažljiv i uvijek uz svog vojvodu Petra Dobrnjca. Budući da je učestvovao u svim bojevima u kojima i Dobrnjac, deset puta je ranjavan. Jednu ranu zadobio je na Deligradu, istovremeno sa svojim hrabrim vojvodom. Samo srećna okolnost spasila im je živote jer je jedna kumbura doletjela u njihov šator, u kojem su vidali rane, ali nije eksplodirala, slično kao ona koja je pala pred Karađorđeve noge na Mišaru[...]

Barjaktari su bili hrabri borci i odani svojim starješinama, poput Gliše Guslarevića, Tanaska Rajića, Sime Milosavljevića Paštrmca, Tome Vučića Perišića (neko vrijeme Karađorđev barjaktar) i mnogih drugih. O poslednjoj dvojici znamo mnogo iz njihovih biografija, prije svega o hrabrosti i odanosti voždovima Prvog i Drugog ustanka, ali o njima kao barjaktarima nije ostao nijedan sačuvan podatak. Paštrmac je bio barjaktar još u Prvom ustanku kod vojvode Antonija Pljakića, ali ni o tome ne znamo ništa pouzdano. Sarajlija u „Serbijanci” ima pjesmu „Serpski arsenal”, ali, osim topova, ne pominje ostalo oružje, ni barjake. O barjaku ne pjeva ni u pjesmi „Vožda barjaktar”, sem što još dva puta koristi riječ barjaktar za Rajića: „Ah, Rajiću, Vožda barjaktare/S nekog doba jera pomanita?”

Zato što je bio Karađorđev stegonoša, zato što je učestvovao u oba Ustanka, a posebno zbog herojske borbe na Čačku i junačke pogibije kao komandant šanca, stekao je slavu najčuvenijeg ustaničkog barjaktara. Ako o voždovima barjaktarima nije ostalo vrijednih podataka, jeste, sporadično, o mnogim drugim barjaktarima.

Milićević bilježi ratni zapis o Jovanu Barjaktaru, sarajevskom bećaru, koji je u šancu na Ponikvama nosio ustaničku zastavu. Pored junaštva, iskazao je i humanost. U jednom od toliko učestalih sukoba na Zlatiboru zarobio je mladog Turčina i ponudio ga na poklon svom vojvodi Dimitriju Kujundžiji. Vojvoda nije htio roba da primi, već ga je ustupio barjaktaru. Na iznenađenje prisutnih Jovan je pustio Bošnju na slobodu, vratio mu oružje i dao mu još dva cekina, rekavši: „Mi smo, more, emšerije (zemljaci); treba da praštamo jedan drugome”!

Nikola Nidžović bio je barjaktar Janka Katića, Srećko iz Krčmara Stanoja Glavaša, a Stevan Kara nosio je zastavu u bitkama na Varvarinu, Deligradu i Banji, gdje je hrabro dao život za otadžbinu. Glavašev barjaktar i „bimbaša iz Jasenice” Stanoje sahranjen je 1821. godine s pobodenom zastavom na grobu, na kome je istrulila.

Radovan Marković je bio barjaktar u užičkoj vojsci koja je učestvovala u bici na Ravnju (1813). Ranjen od Turaka u desnu ruku, bio je primoran da ispusti barjak. „Radovan, ne gledajući na svoju desnu odbijenu ruku, sagne se, digne barjak lijevom rukom, i prenese ga na drugu stranu šanca”. Budući da je u ovoj bici poginuo, sudbina njegovog barjaka ostala je nepoznata. U Voždovom „Djelovodnom protokolu” rijetki su podaci o barjaktarima, a o barjacima ih i nema.


(KRAJ)

---