Boljševizam je pobijedio u Rusiji 1917. upravo zato što je nudio utopiju. Da bi mase usvojile jednu ideologiju, one u njoj moraju prepoznati svoje potrebe, interese i želje. Ovdje se očigledno vidi kako ideologija daje odgovore na masovna očekivanja, makar oni bili neistiniti i nerealni. Boljševici su dali iluziju mira, iluziju zemlje i hljeba. A realnost je bila – novi rat, konfiskacija žita, glad i nevidljivi teror. Lenjin je govorio: „Država je oruđe za eksploataciju ugnjetenih klasa tako da se ta buržoaska država koja se sve više otuđuje od društva mora srušiti samo nasilnim putem.

Korijeni sovjetskog totalitarizma nalaze se u Lenjinovom nasleđu čije su dvije glavne karakteristike: koncentracija političke moći u uskom krugu ljudi, što je dovelo do centralizacije vlasti u rukama „avangarde partije” koja kontroliše čitavo društvo, oslanjanje na teror, uključujući i korišćenje instituta kolektivne krivice, što je dovelo do simbioze vladajuće elite i političke policije. Zato je ovaj sistem sistem svojevrsne zavjereničke vlasti koja se nalazi u sukobu sa društvom. U Donjem domu britanskog parlamenta Vinston Čerčil 5. novembra 1919. je izjavio: „Lenjin je poslat u Rusiju od strane Njemaca”, aludirajući na poznatu tezu da je Lenjin poslat u plombiranom vozu od strane Njemaca za Rusiju, u jeku Prvog svjetskog rata, sa ciljem izazivanja nestabilnosti i izbacivanja Rusije iz antinjemačke koalicije”. Ž. Klemanso je govorio da je rat suviše ozbiljna stvar da bi se mogao povjeriti generalima, a Lenjin je odmah po osvajanju vlasti došao do zaključka da je „diktatura proleterijata isuviše ozbiljna stvar da bi se mogla povjeriti proleterijatu”. Boljševička elita je isticala: „Za masu, propaganda treba da bude prosta, kategorična i direktna”. Propagandom agitacije kojom se zameće jedan eksplozivan, revolucionaran, sa stanovišta sistema destruktivan pokret, koji se obraća najsnažnijim i najjednostavnijim osjećanjima i koristi najelementarnija sredstva sa ciljem da maksimalno oslobodi energiju ljudi i privoli ih na napore i žrtve kako bi se ostvarili postavljeni ciljevi – uspjelo se u atmosferi Prvog svjetskog rata preuzeti vlast u carskoj Rusiji i iz korijena promijeniti društveni sistem. U kombinaciji agitacije i ekstremne varijante „crne” propagande, odnosno tzv. subverzivne propagande, boljševici su prvo na talasu revolucionarnog vrenja i ratnih poraza uspjeli srušiti carski sistem a potom, iako u manjini u odnosu na druge revolucionarne organizacije, uspjeli da ih inkorporiraju, uguše ili eliminišu i samostalno preuzmu vlast u zemlji. Takođe propagandom podjele uloga nastojalo se stvoriti atmosfera striktne podjele uloga Partije kao društvene elite i avangarde, i publike, odnosno naroda od koga se tražilo pasivno pristajanje i bespogovorno prihvatanje partijskih direktiva. Lenjin je definisao diktaturu proleterijata kao stapanje, ujedno, i upravljanja i zakonodavstva, što znači da oni koji imaju vlast donose zakone po kojima ostvaruju svoju vlast, ne podležući nikakvoj kontroli. Pošto proleterijat nije sposoban da ostvaruje ovu diktaturu, nju preuzima na sebe avangarda radničke klase – partija. Kada su Hermanu Geringu napomenuli da je jedan od njegovih saradnika Jevrejin, on je odgovorio: „Ko je Jevrejin – određujem ja”. Mnogo prije Geringa u sovjetskoj državi je bio utvrđen princip – Ko je neprijatelj sovjetske vlasti – određuje sovjetska vlast – potpuno proizvoljno u skladu sa potrebama datog trenutka.

Propagandno načelo pojednostavljivanja slike svijeta ogledalo se kroz propagandnu figuru neprijatelja u cilju anatemisanja i eliminisanja oponenata sa političke scene poput: „buharinovaca”, „trockista”, „slugu imperijalizma”, „belogardejskih pigmeja”, „fašističkih lakeja”, „neprijatelja naroda” i dr. Takođe se može prepoznati i načelo personalizacije politike, odnosno indentifikacije određene politike sa vođom (Lenjinom, Staljinom). Načelo segmentacije publike i propagandne slojevitosti se prepoznavalo po utvrđivanju posebnih društvenih grupa i prilagođavanje propagande karakteristikama odabranih ciljnih grupa – radnici, proleteri. Propagandna priprema je naročito potrebna u slučaju naglih zaokreta u vođenju spoljne politike, koji se čine lakše izvodljivim u okviru autoritarnih režima, jer ovi režimi raspolažu jakom propagandnom mašinerijom koja utoliko lakše djeluje jer funkcioniše u informativnom vakuumu bez konkurencije drugih izvora informacija.

(Nastaviće se)

Piše: dr Radenko Šćekić

---