Njemački nacisti su u očima sovjetskog naroda bili najveći i najokoreliji neprijatelji. I najednom se ispostavilo da oni nijesu nikakvi fašisti već nekakvi nacional-socijalisti, dakle, takođe socijalisti... Ribentrop (njemački ministar inostranih poslova) koga su u sovjetskoj štampi do tada nazivali potpaljivačem rata, bio je svečano dočekan na areodrumu u Moskvi, ukrašenim zastavicama sa kukastim krstom i srpom i čekićem, a u novinama su se pojavile fotografije nasmijanih, Staljina i Ribentropa. Narod naravno nije znao kakve su razgovore oni vodili, niti za zdravice u Hitlerovo zdravlje. Hiljade agitatora je bilo upućeno u razne ustanove da objasni kako sovjetsko-njemačko zbliženje nije nikakav konjukturni manevar, već istorijski preokret, a brzo su pripremljeni za štampu i objavljeni u dva toma uspomena davno preminulog njemačkog rajhskancelara Ota fon Bizmarka, koji se zalagao za njemačko-ruski savez.

Tehnikama direktne propagande u otvorenom propagandnom djelovanju nije se skrivala namjera, niti birao način, uz korišćenje svih vrsta psihičkih pritisaka, da se privole objekti propagande na prihvatanje željenih ideja i načina ponašanja. Takođe, i tehnikama vertikalne propagande korišćen je institucionalno zaštićen autoritet, partija, partijska država i njeni raspoloživi mehanizmi u jednosmjernoj i posredovanoj komunikaciji, koji su djelujući snagom svoga nadređenog i podređenog položaja primaoca poruka nastojali da nametnu željenu percepciju stvarnosti. Kao primjeri horizontalne propagande u komunističkim zemljama navode se aktivnosti „diskusionih kružoka” u kojima se „razrađuju” odgovarajući „materijali”, raznovrsne informativne, obrazovne, kulturne, zabavne i druge aktivnosti „radničkih klubova”, „radničkih univerziteta”, domova kulture i literature, različitih oblika nepolitičkog okupljanja ljudi, druženja i sl. Jedan od vidova propagandnog djelovanja putem propagande akcijom su i masovne kolektivne ili kulturne akcije, parade, spektakli, praznici, vježbe – odnosno, persuazivnost događaja kao takvog, čime se postizala kontrola nad događajem i sadržajima. Jedan od oblika propagande akcijom, lični primjer, obilato je korišćen u persuazivne svrhe, putem opšteg principa ugledanja, odnosno indentifikacije putem osmišljenih javnih postupaka („radnici udarnici”, najbolji u takmičenju znanju o životu vođe, marksizma, revolucije, njegovanje lika „pravog komuniste kao visoko moralnog uzora” i sl). Prisilna persuazija, tzv. tehnika „ispiranja mozga”, sprovodila se snažnom indoktrinacijom, uz istovremeno korišćenje različitih metoda smanjivanja otpora onoga na koga se djelovalo, a u cilju postizanja njihove potpune poslušnosti. Da navedemo samo najdrastičnije istorijske primjere korišćenja „lomljenja psihe”, primjere kao što su: djelatnost katoličke inkvizicije, zatim nacistički logori, i još u većoj mjeri gulazi i drugi radni logori (Goli otok, Grgur) za prevaspitavanje u komunističkim državama u kojima su se prevaspitavali politički zatvorenici. „Sam naziv ispiranje mozga (brain-washing) je nastao tokom Korejskog rata (1950-53) kada je ova tehnika primjenjivana prema američkim zarobljenicima u sjevernokorejskim i kineskim zatvorima, gdje se procjenjuje da je 15 do 20 odsto zarobljenika prisiljeno da sarađuju sa svojim čuvarima, a 21 zarobljenik je odbio da se vrati u SAD. Naročito je bila evidentna u tzv, radnim logorima, gulazima, u kojima je putem izolacije, izazivanjem emocionalnih stresova, nagrade i kazne za (ne)kooperativnost, fizičke torture, iscrpljivanja i sl., uz kombinaciju elemenata drugih propagandnih tehnika se nametalo željeno uvjerenje i način ponašanja. Fizičku likvidaciju pratilo je i negiranje postojanja žrtve u svim odnosima u društvenom životu. Među svim tragovima koji su brisani, posebno mjesto, a za propagandu najvažnije, zauzimao je nestanak ljudi sa fotografija, jer poslije njihove fizičke likvidacije, više im nije bilo mjesta uz velikog vođu, pa makar to bilo i na fotografijama i zato su brisani, tako što su fotografije jednostavno skraćivane ili su likove zamjenjivala bijela polja. Grotesna situacija je bila potpuna kada je na slici morala da bude izbrisana većina likova. Tako su na jednoj fotografiji iz 1926. godine, snimljeni Staljin, desno od njega Antipov, a lijevo Kirov i Švernik. Kada je poslije nekoliko godina Antipov pao u nemilost, uklonjen je sa fotografije, nakon njega slijedi uklanjanje Švernika, a februara 1934. godine ubijen je Krilov koji je važio za Staljinovog nalednika. Tako da je na fotografiji iz 1926. godine ostao samo Staljin.”

Piše: DR RADENKO ŠĆEKIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---