-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Savremeni tip diplomatije prihvaćen je na čitavom kontinentu tek u XVII vijeku. Tokom XVII i XVIII vijeka ukinuto je slanje više ambasadora u jednu državu. Pored ambasadora, vladari su počeli da šalju i pomoćno osoblje u stalna diplomatska predstavništva. U XVII vijeku postepeno su prihvatana tri naziva za najviše diplomatske rangove: ambasador (Ambassadeur), opunomoćeni ministar (Ministre PlĂŠnipotentiaire) i izvanredni poslanik (EnvoyĂŠ Extraordinaire); iako termini „izvanredniËŽ i „opunomoćeniËŽ više nijesu označavali da su oni poslati u specijalne misije. Tokom XVIII vijeka postalo je opšteprihvaćeno da je izvanredni poslanik i opunomoćeni ministar (EnvoyĂŠ Extraordinaire et Ministre PlĂŠnipotentiaire) diplomatska titula za diplomate II ranga, ispod ambasadorskog, ali koji i dalje imaju pravo audijencije kod vladara. Diplomate III ranga su imali titulu ministra rezidenta (Ministre rĂŠsident).

U službu su postepeno uvođeni otpravnici poslova i sekretari ambasada ili poslanstava. Sekretare su u početku lično upošljavali ambasadori, kao svoje pomoćnike. Oni su ostajali na službi u ambasadi sve do premještaja šefa misije koji ih je uposlio, a potom su otpuštani. Ovakvo stanje otvaralo je mogućnost da sekretari po završetku službe kod ambasadora prodaju zainteresovanim stranama sve informacije do kojih su u službi došli. Profesionalizacija diplomatske službe izmijenila je prvobitnu praksu. Tokom XVIII vijeka sekretari prestaju da budu lični pomoćnici šefovima diplomatskih misija i postaju državni činovnici koji ostaju na položaju i poslije premještaja ambasadora. [...]

Najveći napredak u profesionalizaciji diplomatske službe, od kraja XVII vijeka do kraja XVIII vijeka, ostvarila je Rusija pod Petrom I Velikim i Katarinom I Velikom. Tada je osnovana Akademija za diplomate i uvedeno permanentno obrazovanje mladih aristokrata kroz putovanja po evropskim zemljama, gdje su upoznavali jezike, običaje i narode. Ostale evropske države zadovoljavale su se slanjem mladih aristokrata i pripadnika nižih društvenih staleža u strane zemlje kako bi se upoznali s lokalnim karakteristikama i problemima. Izuzetak je bio Pariz gdje je osnovana Politička akademija, ali je ona postojala svega devet godina. Četrdeset godina kasnije u Beču je osnovana Orijentalna akademija. Iako je i u drugim evropskim zemljama bilo predloga i sugestija za uvođenje obrazovanja za diplomate, nijesu učinjeni nikakvi konkretni koraci u tom pravcu.

Nedostatak obrazovanja najviših diplomata stvarao je problem jezičke barijere, koji je posebno bio vidljiv na Bliskom istoku. Korišćeni su različiti jezici u saobraćanju između evropskih država, a u pojedinim zemljama usmena i pisana komunikacija nije vođena na istom jeziku. U vrijeme vrhunca moći Luja XIV, 1682. godine, on počinje isključivo da koristi francuski jezik za komunikaciju sa stranim vladarima i diplomatama. Ubrzo je francuski jezik bio prihvaćen na evropskim dvorovima i aristokratskim krugovima, preko kojih ulazi u upotrebu kao novi diplomatski jezik Evrope. Ovaj proces nije bio zasnovan na političkoj moći Francuske, već na superiornosti francuske kulture i monarhističkog uređenja koje je bilo uzor ostalim vladarima. Francuski jezik je sredinom XVIII vijeka potisnuo latinski jezik na polju diplomatije. Jedino je na Bliskom istoku italijanski jezik zadržao funkciju diplomatskog jezika do 1820. godine.

Uspostavljanje stalnih diplomatskih predstavništava nije odmah promijenilo i dotadašnju praksu u vođenju pregovora. Vladari su nastavili da šalju specijalne izaslanike kada su željeli da postignu sporazum sa drugim suverenima. Stoga se na stalne diplomatske predstavnike gledalo prevashodno kao na špijune, kojima je osnovni zadatak bio da prikupljaju informacije o istaknutim političkim ličnostima i političkim planovima zemlje u kojoj su bili na službi.


(NASTAVIĆE SE)

---