-PIŠE:BORIVOJE ĆETKOVIĆ

Odmah poslije okupacije ustaški teror protiv srpskog naroda u dijelovima NDH i u Bosni i Hercegovini doveo je do spontanih seljačkih pobuna – u Bosanskoj krajini, Lici, Kordunu, Baniji. U Hercegovini ustanak je uzeo toliko maha da su okupator i kvislinzi morali upotrijebiti velike jedinice da bi ga suzbili.

Istoričari su zapisali: prvi masovni pokolj stanovništva na teritoriji NDH izvršen je u selu Gudovac, pored Bjelovara, a nastavljeni su u maju iste godine u vojničkom logoru u Glini. Ustaška masovna klanja izvršena su u Hercegovini juna 1941. godine, a u julu vršeni su masovni zločini neviđenih razmjera i u Lici, na Kordunu, u Baniji i Bosni. Smrt u jasenovačkom logoru našlo je oko 40.000 Cigana. U blizini Gospića, u logoru Jadovno, podignutom juna 1941. god. ubijeno je 7.000 do 10.000 ljudi. Masovna pogubljenja vršena su i na Pagu, Đakovu, Osijeku, Sisku, Staroj Gradiški. Prof. Petranović navodi podatak da je u Jasenovcu od ljeta 1941. do oslobođenja logora i uništenja NDH ubijeno 500.000–600.000 ljudi.

Nastojeći da konačno riješe srpsko pitanje u NDH, odnosno kako da se otresu Srba, koji su činili više od jedne trećine njenog stanovništva, ustaše su pored fizičkog uništavanja vršile i prisilno preseljavanje Srba preko Save i Drine, u Srbiju.

Ustaški zločini vršeni su i nad Srpskom pravoslavnom crkvom – njeno sveštenstvo bilo je ubijano ili protjerano. Zločini nad sveštenstvom ove Crkve vršeni su i na teritorijama koje su bili okupirali Bugari, Mađari dok su Njemci internirali patrijarha Gavrila Dožića. (Izvor: Petranović, „Istorija Jugoslavije 1918–1988“, 1988)

Prema mišljenju istoričara – istraživača ustaškog genocida (A. Miletić, V. Novak, M. Bulajić i dr.) u vrijeme tzv. NDH poistovjećivanje rimokatoličanstva i hrvatske državnosti, pretvorilo je većinu rimokatoličkog sveštenstva u vatrene pristalice ustaša. Naime, poslije ubistva logoraša, koje su vršili na najsvirepiji način koji su mogli da zamisle, ovi su se koljači redovno molili Bogu u logorskoj kapeli.

Antun Miletić, srpski i jugoslovenski istoričar (iako je porijeklom Hrvat, rođen u Slavonskom Brodu), napisao je oko 20 knjiga i naučnih radova, od kojih se većina bavi Jasenovcem. Na osnovu proučavanja dokumenata iz ovog mučilišta, koje su uspjeli spasiti od uništenja 1991. godine, Miletić tvrdi da većih zlikovaca od ustaša nije bilo u povijesti, te da je „ustaški genocid bio totalan, planski, poduprt nacističkom ideologijom i politikom NDH, i podstican i od strane Vatikana“. „Od takvog nasljeđa“, poručuje ovaj veliki istoričar, „svi pošteni Hrvati morali bi se udaljiti par svjetlosnih godina da bi se osjećali kao ljudi“.

Kerestinac je selo zapadno od Zagreba u kome se nalazi ranohrvatski dvorac. Nakon okupacije 1941, jedan je od prvih koncentracionih logora iz kojeg su ustaše izvele na strijeljanje Ognjena Pricu, Otokara Keršovanija, Božidara Adžju i još sedam komunista. Nakon neuspjelog bijega 86 zatvorenih komunista 13/14.7.1941. godine, u partizane je stiglo samo 13, dok su ostali što poginuli u borbi, što uhvaćeni i strijeljani. Ubijeno je nekoliko stotina komunista, među kojima su bili August Cesarec, veliki hrvatski i jugoslovenski pisac, zatim istaknuti publicisti Božidar Adžija, Otokar Keršovani, Ognjen Prica... i još deseci komunista – istinskih i hrabrih revolucionara. U kerestinačkoj tragediji hrvatskog i jugoslovenskog komunističkog pokreta, prema Dedijeru „umiješali su svoje prste brzopletost, propusti i neodgovornost“. Ko su stvarni krivci za tragediju komunista u Kerestincu nije razjašnjeno, ali je jedno jasno – hrvatski i jugoslovenski komunistički pokret bio je lišen značajnog dijela svoje intelektualne elite, revolucionara doraslih Ideji.

August Cesarec (1893–1941) je romanopisac, pjesnik, esejist i dramatičar, marksistički opredijeljen mislilac, aktivni publicistički i društveno-politički radnik, sa Krležom je uređivao časopis „Plamen“. Strijeljan je od ustaša. I Otokar Keršovani (1902–1941) je podijelio Cesarčevu tragičnu sudbinu. Ovog istaknutog političara i publicistu policija Banovine Hrvatske predala je ustašama koji su ga strijeljali.


(NASTAVIĆE SE)

---