-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Milovan Đilas je predložio da se projekat organizacije, koji je predložio Svetozar Vukmanović Tempo, prihvati pošto boljeg modela nema, a da se vremenom sopstvena iskustva do kojih se u praksi bude došlo, inkorporiraju u buduću organizaciju političkih organa u vojsci. Očigledno, partijski vrh nije želio da u potpunosti primijeni sovjetski model organizacije političko-propagandnog rada u vojsci, ali je silom prilika, u nemogućnosti upoznavanja ili iznalaženja drugog modela, pribjegao primjeni sovjetskih obrazaca. Tom odlukom, koja je stupila na snagu avgusta 1945, partijskim radom u vojsci, trebalo je da rukovode partijski rukovodioci na nivou komandi armija, divizija i rodova, dok su u brigadama taj zadatak dobili brigadni partijski komiteti. Vojne partijske ćelije su morale imati najmanje tri člana, dok je rad u partijskim ćelijama i ćelijskim odjeljenjima trebalo podijeliti na četiri osnovna sektora rada – vojnički, politički, omladinski i kulturno-prosvjetni. Na kraju, sovjetski model je prihvaćen i pristupilo se njegovom oživljavanju u jugoslovenskoj sredini, s neskrivenom željom da se on u bliskoj budućnosti zamijeni domaćim iskustvom.

U cilju razjašnjenja nagomilanih organizacionih i doktrinarnih dilema, Glavna politička uprava Ministarstva narodne odbrane je krajem 1946. inicirala sazivanje savjetovanja vojnih i političkih starješina Jugoslovenske armije. Na samom savjetovanju je glavni referent bio načelnik uprave general Svetozar Vukmanović Tempo, koji je bio i pomoćnik ministra odbrane. Otvoreno se založio za kontinuiranu izgradnju domaće ratne vještine, na bazi iskustava iz partizanske borbe, uz maksimalno korišćenje i uvažavanje ratnih i mirnodopskih iskustava sovjetske i drugih razvijenih armija.

Zauzimanje takvog stava, koji je u osnovi oblikovao osnovne principe jugoslovenske ratne vještine, brzo je izazvalo reakciju sovjetskih vojnih predstavnika. Sovjetima je naročito smetalo što je tokom samog savjetovanja najvišeg komandnog kadra, uključujući tu i komandante i komesare divizija, istaknuta potreba razrade sopstvene ratne doktrine, a ukazivano je i na posledice greške pri potpunom i nekritičkom preuzimanju niza sovjetskih pravilnika i uputstava, bez uzimanja u obzir osobenosti gerilskog ratovanja. Zbog toga je došlo i do otvorenog sukoba između generala Vukmanovića i glavnog sovjetskog vojnog savjetnika pri Jugoslovenskoj armiji generala Dronova, istaknutog i iskusnog ratnog rukovodioca informativnog odjeljenja Glavne obavještajne uprave Crvene armije, koji je od Vukmanovića tražio elaborat sa savjetovanja, sa obrazloženjem da mu je potreban radi upoznavanja i organizacije dalje savjetodavne i instruktorske pomoći jugoslovenskim kolegama. Pretpostavljalo se da želi da dođe u posjed elaborata, kako bi se upoznao sa stavovima jugoslovenskih oficira, a kopiju proslijedio pretpostavljenim. Brzo je uslijedio i nov incident nakon Dronovljeve posjete Brozu, tokom koje ga je obavijestio o navodno izuzetno lošem stanju koje vlada u Jugoslovenskoj armiji. Nakon ocjene takvog istupanja, kao pokušaja otvorenog dezinformisanja i otvorene uvrede na račun stručnosti generala Koče Popovića, uslijedio je njegov opoziv s dužnosti u Jugoslaviji na insistiranje jugoslovenske strane.

Posebno je apostrofiran slučaj generala Hamovića, koji je za vrijeme operativne igre na kartama februara 1947. u Komandi Šeste armije u Sarajevu, pred predstavnicima Sovjetske armije, otvoreno govorio da je Crvena armija ratovala bez iskustava u planinskim borbama, i da je po dolasku u Jugoslaviju trpjela velike gubitke, sve dok od Jugoslovena nije naučila kako treba pravilno ratovati. Navodno je govorio i o tome da ne treba koristiti sovjetska pravila. Prebacivalo mu se i da je izjavio da Jugoslovenska armija još nema svoje pravilnike, ali da, dok se oni ne napišu, treba koristiti iskustva iz narodnooslobodilačke borbe i ratovanja stranih armija, pri čemu, prema sovjetskim izvorima, nije pominjao Sovjetsku armiju.


(NASTAVIĆE SE)

---