-Preveo sa ruskog: VOJIN PERUNIČIĆ

Za razliku od tihog Minjihovog državnog udara, prevrat koji je izveden 1741. godine, bio je bučan i svečan uz likujuće uzvike naroda „Dolje Njemci!“.

Organizatori prevrata su na svojoj zastavi ispisali patriotske riječi, koje su se odnosile na zaštitu nacionalnog dostojanstva, a Jelisaveta Petrovna je lično sa velikim zadovoljstvom na dan pobune igrala ulogu orleanske osloboditeljke od inostranog jarma.

Oduševljeni gvardejci su zahtijevali da se odmah istjeraju svi Njemci iz Rusije, ali Jelisaveta Petrovna je istjerala samo jedan manji broj omrznutih ličnosti i ništa više od toga. Nekima je to izgledalo previše malo i oni su pokušali da se sami obračunavaju sa Njemcima. Na primjer, u ruskom vojnom logoru kod Viborga (u to vrijeme je počeo takoreći „mali rat“ sa Šveđanima) izbila je pobuna protiv Njemaca, ali je ona bila ugušena zahvaljujući odlučnosti komande. General Kejt je naredio da se odmah strijelja prvi buntovnik, koji je bio uhvaćen.

U Peterburgu su stalno izbijale svađe i sukobi između ruskih gvardejaca i njemačkih oficira, koji su u tom periodu više puta bili tučeni i ponižavani. Poslije svakog takvog sukoba Škotlanđanin feldmaršal Lasi je čak molio caricu da mu dozvoli da kazni krivce kaznom koju su zaslužili. Jelisaveta Petrovna je bila saglasna sa kažnjavanjem, ali je naredila da se kavgadžije blago kazne. Prema gvardejcima i grenadirima carica je, iz već poznatih razloga, osjećala slabost, jer su je upravo oni donijeli na svojim ramenima u carski dvorac.

U jeku tog nacionalističkog zanosa, malo ko je razmišljao o tome kako je došlo do prevrata i kakve su snage bile iza njega. Da su ruski patrioti znali za tu ulogu, koju su stranci odigrali u događajima, onda bi oduševljenje na ulicama, vjerovatno, bilo mnogo manje i umjerenije.

Ideja o prevratu u korist Jelisavete Petrovne je živjela u mašti i još odavno se raspravljalo u njenom najbližem okruženju. Postoje dokazi da je odmah poslije smrti Petra II lični ljekar Jelisavete Petrovne Lestok uporno preporučivao svojoj gazdarici da hitno otputuje u Moskvu da je tamo narod vidi i da im ukaže na prava koja joj pripadaju. Jelisaveta je tada kategorički odbila taj predlog i ništa nije uradila da spriječi dovođenje Ane Ivanovne na presto, iako je tada partija njenih pristalica bila uticajna, podrška u gvardiji veoma značajna, a njena popularnost u narodu velika.

Dok je ruska aristokratija pričala o njenom sumnjivom porijeklu, narod je smatrao da je baš ona pravi Petrov naslednik. Osim toga, Petrova kćerka je bila prava ljepotica sa energičnim karakterom i umjela je da se dopadne narodu.

Stranci su vidjeli u njoj sličnost sa Francuskinjama. Saksonski agent Lefort zapisao je sledeće o mladoj Jelisaveti:

„Uvijek laka i sprema za pokret... kao da je rođena Francuskinja, voli šalu i veoma je inteligentna i duhovita“.

Jedan od glavnih zavjerenika je bio Johan Germani Lestok. On je poticao iz stare francuske plemićke porodice. Još 1713. godine Lestok je došao u Peterburg u svojstvu ljekara iz Njemačke, gdje su se tada preselili njegovi roditelji i neko vrijeme koristio blagonaklonost Petra I. Zatim su ga poslali u zatočeništvo u Kazanj zbog skandalozne ljubavne veze. On se vratio u Peterburg zahvaljujući Jekaterini I, koja ga je angažovala da obavlja poslove ličnog ljekara svoje kćerke.

Ništa manje važnom ličnošću, koja je bila uključena u sve ovo, možemo smatrati francuskog ambasadora u Rusiji Žaka Johana Trotija markiza De la Šetardija, mada je njegova uloga u prevratu uvijek bila dosta sporna. Prema mišljenju jednih, on je zajedno sa Lestokom organizovao cijeli prevrat i realizovao njegovo ostvarenje. Prema drugima, nije bio neposredni učesnik u samom prevratu, mada je za njega pripremio teren. Na kraju, prema mišljenju nekih, svu djelatnost Šetardija u Rusiji, što se tiče tog perioda, treba posmatrati kao ličnu inicijativu diplomate, ali ne nikako kao realizaciju planova zvaničnog Pariza.


(Nastaviće se)

---