Ministarstvo inostranih poslova Kraljevine Jugoslavije je to potvrdilo tokom 1929. godine. Tim povodom ono je uputilo protestnu notu ambasadorima Francuske i Engleske.

U nacističkoj Njemačkoj su više puta objavili materijale, koji potvrđuju optužbe o odgovornosti Rusije i Srbije za početak Prvog svjetskog rata i ukazuju na neophodnost borbe protiv „opasnosti od Slovena”.

J. A. Pisarev je temeljito, na osnovu srpskih, ruskih i drugih izvora, dokazao da ne postoje direktne veze između sarajevskih zavjerenika i zvaničnog Beograda i Peterburga, kao i da nijesu bili zainteresovani za rat u tom periodu. Ipak, on nije mogao da dokaže suprotno, da vođa organizacije „Crna ruka” D. Dimitrijević i njeni članovi nijesu učestvovali u pripremanju zavjerenika.

Pouzdano se zna da je jedan od lidera organizacije „Crna ruka” V. Tankosić obučavao u gađanju grupu Gavrila Principa. Čak je i lično D. Dimitrijević – Apis priznao da se složio sa upućivanjem grupe Bosanaca u Bosnu za izvršenje atentata na Franca Ferdinanda, iako je znao i bio ubijeđen da je prestolonaslednik dobro i sigurno zaštićen i da je izvršenje atentata nemoguće. I tek poslije nekog vremena Apis je izanalizirao moguće ozbiljne posledice atentata i odlučio da vrati „mladiće“, ali je već bilo kasno. Tako, on nije poricao svoju direktnu krivicu za ono što se desilo u Sarajevu.

Dosta su protivurječni i argumenti Pisareva, koji štite Apisa, u odnosu na poslednji izvještaj predsjednika Vojnog tribunala u Solunu za vrijeme suđenja organizaciji „Crna ruka”, koja je okrivljena za antidržavno djelovanje u toku 1916. i 1917. godine. Pisarev je na osnovu podataka jugoslovenskih istraživača dokazivao da je Apisovo priznanje, zato što su glavni akteri atentata bili kod njega u službi, u stvari bila samooptužba i rezultat psihičkog sloma, poslije njegovog okrivljavanja za tajne veze sa Austrougarskom. Vojni tribunal u Solunu je osudio na strijeljanje pukovnika D. Dimitrijevića – Apisa, majora L. Vulovića i R. Malobabića, a ostali članovi organizacije dobili su različite zatvorske kazne. Presuda je izvršena 26. juna 1917.

Očigledno je da je tajna zavjerenika i ove organizacije, kao i priprema u vezi sa sarajevskim atentatom, otišla u grob zajedno sa Dimitrijevićem. Ni ponovljeno suđenje „Crnoj ruci”, koje je, kasnije, održano u Jugoslaviji, nije rasvijetlilo ovaj događaj. Ovo suđenje je skinulo krivicu sa Apisa i njegovih članova organizacije za antidržavno djelovanje.

Glavni istraživač djelovanja masonskih organizacija u Jugoslaviji Zoran Nenezić dokazivao je da su mnogi članovi organizacije „Crna ruka” pripadali masonima i bili pod pokroviteljstvom francuske lože „Veliki Istok”. U njegovim radovima navode se činjenice da su učesnici zavjere kupovali oružje od nekakvog „Belgijanca”. Sa sigurnošću se zna da su urednik lista „Pijemont” Ljubomir Jovanović – Ćupa, Apisov prijatelj, član organizacije M. Ciganović i niz drugih pristupili članstvu masona u Briselu. Londonski list „Džon Bul” je prvi okrivio masone za sarajevski atentat, u kojem je naglašeno da je Gavrilo Princip, prije atentata, bio u Parizu i dobio novac od „Velikog Istoka”. List je to objavio 11. jula 1914. godine. Zoran Nenezić navodi činjenice o povezanosti Apisa sa načelnikom mađarske Vlade Ištvanom Tisom i ne isključuje uticaj na Apisa i njegovu organizaciju, koji je ostvaren, upravo, preko masona za interese Francuske, Austrije, Mađarske i dr.

Ma kako bilo i šta se dešavalo, ne treba poricati da su D. Dimitrijević i njegova organizacija imali podršku među radikalno nastrojenim krugovima srpskih oficira, koji su bili spremni na ekstremno djelovanje i uvlačenje Srbije u rat, a sve radi ostvarenja svojih avanturističkih zamisli za stvaranje „Velike Srbije”.

Nije slučajno da je ruska ispostava u Srbiji, a prije svega pukovnik V. A. Artamonov, sa uznemirenošću slao izvještaje u Peterburg o pokušajima organizacije „Crna ruka” da uspostavi kontakt sa njim tokom 1912. godine: „Ne mogu da sakrijem da je „Crna ruka”, preko jednog oficira, pokušala da uspostavi vezu sa mnom. Naravno, ja sam odmah i odlučno odbio da pregovaram sa članovima tajne organizacije, da im ne bi pružio mogućnost da upletu ime Rusije u njihovu igru” – pisao je Artamonov. Vojni ministar Ruske carevine V. A. Suhomlinov je informisao Nikolaja II o tajnoj političkoj organizaciji u Srbiji, u koju su uključeni i oficiri.

PRIREDIO: VOJIN PERUNIČIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---