I upravo u vrijeme Međunarodne geofizičke godine, kada se malo ko tome nadao, tadašnji SSSR šalje u vasionu prvi svoj vještački satelit pod imenom Sputnjik 1. Bilo je to 4. oktobra 1957. godine i taj datum se može označiti kao prva čovjekova praktična pobjeda u savlađivanju Zemljine gravitacije. Čovjeku je konačno uspjelo da pošalje vještačko tijelo, koje će kružiti oko Zemlje kao mali satelit, pokoravajući se zakonima mehanike. Naime, da bi neko tijelo kružilo oko Zemlje, i uopšte oko bilo kog (masivnijeg) nebeskog tijela, potrebno je da se postigne odgovarajuća brzina kretanja (obrtanja), koja će biti dovoljno velika da se njeno inercionalno djelovanje izjednači da odgovarajućim gravitacionim poljem Zemlje, odnosno datog nebeskog tijela. Sovjetske velike interkontinentalne rakete su tada, očigledno, već bile dovoljno moćne da iznesu vještačko tijelo u orbitu oko Zemlje. Bila je to, zapravo, šuplja aluminijumska kugla, prečnika 58 centimetara i teška 83,6 kg. Da bi to tijelo postalo vještački satelit trebalo ga je najprije iznijeti na odgovarajuću visinu (iznad Zemljine atmosfere), a potom mu dati početni impuls kako bi nastavilo da se kreće (obrće) po inerciji.

Kada je uspješno obavljeno lansiranje prvog vještačkog Zemljinog satelita, što je predstavljalo tadašnju najveću svjetsku senzaciju, Radio Moskva je objavio sledeće zvanično državno saopštenje: „Prvi vještački satelit na svijetu lansiran je uspješno u Sovjetskom Savezu na dan 4. oktobar. U ovom trenutku on kruži oko Zemlje na eliptičkoj putanji na visini od oko 900 kilometara. Satelit je loptastog oblika, s prečnikom od 58 cm i masom od 83,6 kilograma i snabdjeven je radio-odašiljačima. Satelit je lansiran u okviru Međunarodne geofizičke godine. Raketa nosač je ponijela satelit do stratosfere i ubacila ga u putanju brzinom od oko 8.000 metara u sekundi... Lansiranje vještačkog satelita, nije samo izvanredan naučni događaj u istoriji čovječanstva, nego je i prva neophodna faza za osvajanje međuplanetarnog prostora. Sa povjerenjem se može reći da će kroz nekoliko godina let prema Mjesecu biti stvarnost, kao što je danas ovo lansiranje vještačkog satelita.“ Let kosmičkih brodova na Mjesec sa ljudskom posadom Rusi nijesu nikada izveli, ali su prvi do njega dospjeli 1959. godine, snimili njegovu drugu (sa Zemlje nevidljivu) stranu, i kasnije, specijalnim automatskim uređajima uspjeli da prikupe materijal sa tog nebeskog tijela i donesu ga natrag na Zemlju.

Nije prošao ni puni mjesec dana nakon lansiranja prvog vještačkog Zemljinog satelita, a u tadašnjem SSSR-u, šalju u orbitu oko Zemlje novi, drugi vještački satelit. Sada je to mnogo veći objekat, težak preko pola tone, ali se u njemu nalazilo i prvo živo biće. Bila je to ženka psa poznata pod imenom Lajka, i ona je lansirana u orbitu oko Zemlje 3. novembra 1957. godine u okviru letjelice Sputnjik 2. Ova dva spektakularna događaja, lansiranje prva dva vještačka satelita, izvedena veoma efikasno i bez prethodnih najava, predstavljali su početak jednog novog istorijskog razdoblja. Tim letovima je, zapravo, otpočelo novo kosmičko doba koje je nastavilo da se odvija i razvija sve većim poduhvatima i dostignućima tokom narednih godina i decenija, ostvarujući rezultate od izvanrednog naučnog, tehničkog i tehnološkog značaja.

Posebno treba naglasiti da je lansiranje snažnih raketa u kosmos i njihova sposobnost da nose i postavljaju u orbitu oko Zemlje vještačke satelite, predstavljalo veliko, ali i izvanredno prijatno iznenađenje za čitav ondašnji svijet. Međutim, to je posebno izazovno odjeknulo u drugoj supersili – u Sjedinjenim Američkim Državama. Ova zemlja je u tome vidjela, ne samo naučni i tehnički primat SSSR u okviru raketne tehnike, već je to shvatala i kao poraz na ideološkom planu u odnosu na tadašnju međublokovsku napetost i rivalitet, koji se ogledao na svim područjima vojnog, političkog, ekonomskog i, zapravo, sveukupnog društvenog života.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---