Mjesec je od najdavnijih vremena predstavljao veoma zahvalnu temu za stvaranje mnogobrojnih zanimljivih i neobičnih pripovijesti. Posebno treba izdvojiti stare Grke, koji su u svojim mnogobrojnim mitovima obrađivali (pored drugih nebeskih tijela) i Mjesec. To pitanje je bilo posebno razmatrano kod pojedinih istaknutih mislilaca, koji su prirodu i prilike na Mjesecu obrazlagali veoma racionalnim i prihvatljivim razlozima. U tom pogledu naročito treba izdvojiti pitagorejca Filolaja iz Krotona u južnoj Italiji (koji je živio u V vijeku prije n.e.), kao i istaknute starogrčke mislioce Anaksagoru iz Klazomene (oko 500–428. g. prije n.e.) i Demokrita iz Abdere (oko 460–370. g. prije n.e.) Oni su smatrali da je naša Zemlja samo jedan od bezbrojnih svjetova, ali od tih filozofa i naučnika nijesu sačuvana njihova originalna djela, tako da ne znamo pojedinosti koje se na to odnose. Mnogo više podataka imamo od pojedinih autora iz helenističkog perioda, od kojih posebno mjesto zauzimaju Plutarh iz Heroneje (oko 50–120. g. naše ere) i Lukijan iz Samosate (oko 125 –180. g. n.e), koji su se bavili i problematikom života u svemiru i putovanjima ka drugim svjetovima.

Kasnije su mnogi istaknuti pisci, u literarnoj formi, razmatrali mogućnost putovanja na Mjesec i na druga nebeska tijela, kao i prilike o tamošnjim uslovima za život. Pojedini pisci su smatrali da je i na Mjesecu, i pored izrazito nepovoljnih fizičkih i hemijskih uslova (kada se za njih saznalo), moguć život u specifičnim okolnostima. Kako na Mjesečevoj površini nema vode i vazduha, smatralo se, ipak, da se u njegovoj unutrašnjosti zadržala izvjesna količina ovih neophodnih supstanci za život. Stoga su tamošnji stanovnici, nazvani Seleniti, mogli opstati u mnogo okrutnijim i negostoljubivijim uslovima od onih koji vladaju na našoj planeti, ali su to ostvarili samo dugovremenom adaptacijom. Naravno, saglasno specifičnoj životnoj sredini, ali i drugim okolnostima, Mjesečevi stanovnici su dobili i fizički izgled koji se umnogome razlikuje od onog kakav se razvio na Zemlji.

Iako je još u starom vijeku Lukijan prvi počeo da piše priče u kojima je dočaravao pustolovine svojih junaka u vasionskom prostoru, ipak su, zapravo, tek autori novoga vijeka tu problematiku obrađivali sa više pojedinosti, zasnovanih na naučnom saznanju dostignutom u odgovarajućem periodu. Tako se postepeno i progresivno razvijala jedna posebna grana književnosti, koja je svoju kulminaciju dostigla tokom dvadesetog vijeka i postala moćno sredstvo popularizacije problematike života na drugim svjetovima. Međutim, pored ozbiljnih i na nauci zasnovanih književnih djela, nastala je i ogromna produkcija raznih oblika i sadržaja, često i bezvrijednih napisa, kao i onih senzacionalističkog karaktera.

Jedan od najblistavijih mislilaca, pjesnika i naučnika doba renesanse, koji je dao ogroman doprinos razvoju napredne i dalekovide vizije kosmosa i njegove strukture, jeste Đordano Bruno (1548–1600), koji je rođen u gradiću Noli blizu Napulja, ali je veliki dio života proveo putujući po Evropi. Kao mladić (sa svega 15 godina) stupio je u dominikanski manastir, ali je sveštenički čin odbacio kao dvadesetpetogodišnjak i počeo da propovijeda svoje izvanredno napredno i neobično (za to vrijeme) učenje, koje je predstavljalo pravi duhovni preokret u okviru razmatranja problematike vasione. Prihvatio je Kopernikov heliocentrični sistem i znatno ga proširio, ukazujući na mogućnost postojanja bezbrojnih svjetova na kojima se mogao razviti život, čak i savršeniji od onog koji postoji na Zemlji.

U svojim djelima, a i u neprekidnoj predavačkoj djelatnosti, Bruno je nepokolebljivo, vatreno i sugestivno propovijedao novo shvatanje svijeta, a napisao je, pored ostalih, i knjigu pod naslovom „O beskonačnosti, vasioni i svjetovima“, koja svojim naslovom jasno govori o njenoj sadržini.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---