Iz Sovjetskog Saveza pisci su jugoslovenskim kolegama slali svoja najnovija izdanja, odjeke u sovjetskoj štampi o jugoslovenskim knjigama izašlim u SSSR-u i jugoslovenskim filmovima, a iz Jugoslavije su odgovarali slanjem najnovijih jugoslovenskih knjiga i časopisa. Surkov je u ljeto 1958. obavijestio jugoslovenski savez o konferenciji čitalaca Andrićevih djela na ruskom jeziku, održanoj u klubu zavoda „Kompresor” u Moskvi.

Želja čehoslovačke strane da Dobrica Ćosić već 1955. posjeti Čehoslovačku nije mogla da bude uslišena, pa je tamo otputovao iduće godine kao gost izdavačke kuće koja je objavila knjigu „Daleko je sunce”. Tokom 1955. Jugoslavija i Čehoslovačka su redovno razmjenjivale književne listove, ali je jugoslovenska strana prolongirala za iduću godinu čehoslovački predlog da dvije države razmijene dvočlane književne delegacije. Čehoslovački pisci su naglašavali da bi željeli da u jugoslovenskoj delegaciji bude Dobrica Ćosić. Ta želja je ispunjena, pa su 1956. Čehoslovačku posjetili Ćosić i Anton Ingolič, a Jugoslaviju Vilem Zavada i Pavel Horovčak. Zavada i Horovčak su obišli Beograd, Peć, Skoplje, Cetinje, Kotor, Dubrovnik, Split, Zagreb, Ljubljanu, Portorož i Postojnu i imali više susreta sa piscima sa kojima je govoreno o izdavačkim i prevodilačkim pitanjima. Čvršći temelji saradnje su postavljeni kulturnom konvencijom koje su dvije države sklopile 29. januara 1957, na osnovu koje su narednih godina utvrđivani dvogodišnji programi kulturne saradnje.[...]

U jesen 1955. je i bugarski savez pisaca inicirao saradnju. Predložili su da bugarski pisci Emil Manev i Petar Dinekov posjete Jugoslaviju tokom te godine i u dvije ili tri republike razgovaraju sa piscima i upoznaju „pojedine važne institucije našeg socijalističkog uređenja”, a da zauzvrat prime dva jugoslovenska pisca. Jugoslovenski savez je predlog prihvatio i bugarski pisci su doputovali krajem godine i gostovali u Beogradu, Zagrebu, Ljubljani i Kopru. Jugoslavija je krajem 1955. poslala u Bugarsku Dušana Kostića i Mirka Božića.[...]Poslije normalizacije političkih odnosa sredinom pedesetih godina, na planu književne saradnje sa Poljskom su ostvarivani prvi, skromni rezultati. Prema jugoslovenskim izvorima, poljska strana je prva inicirala razmjene pisaca, a Jugoslavija je inicijativu prihvatila, ali uz insistiranje da gostovanja pisaca budu radnog karaktera i posvećena stručnom dijalogu i dogovorima o saradnji, a ne da imaju karakter turističkih putovanja. Preko jugoslovenske ambasade u Varšavi, Poljska je u ljeto 1955. poslala predlog za razmjenu posjeta jugoslovenskih i poljskih pisaca i to tako da Savez književnika Jugoslavije pozove nekoliko Poljaka da provedu odmor u Jugoslaviji, a Poljaci bi zauzvrat pozvali Jugoslovene. Savezna komisija za kulturne veze sa inostranstvom i Savez književnika Jugoslavije su odbacili takav način saradnje i predložili da dva Poljaka dođu u Jugoslaviju ne kao turisti na ferije, već kao pisci koji bi posjetili republička udruženja pisaca i sa jugoslovenskim kolegama ostvarili „radni” kontakt. Pod istim uslovima bi Jugosloveni išli u Poljsku. [...]

Jugoslovenski i rumunski savezi su 1956. razmjenu knjiga, časopisa i listova nadogradili posjetama književnika. Vasko Popa i Grigor Vitez su prisustvovali kongresu rumunskih pisaca, a predsjednik rumunskog saveza Mihail Sadoveanu je ugošćen u Jugoslaviji. Na Vidovdan 1957. u Beograd su doputovali rumunski pisci Cezar Petresku i Paul Georgesku.

U Mađarskoj je od 22. do 29. oktobra 1956, na poziv Saveza mađarskih pisaca i izdavača, boravio Dobrica Ćosić. Umjesto učestvovanja u književnim diskusijama sa mađarskim kolegama, postao je svjedok Mađarske revolucije.

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---