-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Njemački film je prije Prvog svjetskog rata bio na nižem nivou razvoja nego film Francuske, Italije, Engleske i Sjedinjenih Američkih Država. Mada su braća Skladanovski već bila razvila svoj „bioskopski” projektor u berlinskoj Zimskoj bašti (Wintergarten), u novembru 1895.godine, skoro u isto vrijeme kada je održana i prva projekcija Limijerovog kinematografa, mlada njemačka filmska industrija nije uspjela da se razvije tokom petnaest godina koje su uslijedile. Jedan od razloga je to što je u Njemačkoj, više nego u drugim zapadnoevropskim zemljama, film postao kulturološko izbjeglištvo za nepismene, lišene građanskih prava i nezaposlene. Shodno tome, tih godina je veoma mali broj obrazovanih Njemaca film ili filmsko stvaralaštvo shvatao ozbiljno; većina filmova prikazanih u prvobitnim šatrama (Wanderkinos ili pokretni bioskopi) i niklodeonima (Landenkinos ili automati po radnjama) bili su ili uvezeni iz drugih zemalja ili su ih u Njemačkoj pravili putujući prikazivači. Mnogi rani domaći filmovi su bili otvoreno pornografski; skoro svi tehnički vrlo grubo urađeni.

Međutim, važniji događaji su počeli oko 1910. kada su, kao odgovor na veliki uspjeh francuskog pokreta umjetničkih filmova, film d'art, reditelji, glumci i pisci angažovani u njemačkim pozorištima prvi put počeli da pokazuju više interesovanja za film.

Prvi Autoren film („film slavnog autora”, pa samim tim i njemačka verzija filma d'art) doveo je na platno 1912. bivši pozorišni reditelj Maks Mak (1884-1973). To je bila, sasvim predvidljivo, statična adaptacija veoma uspješnog pozorišnog komada Paula Lindaua „Onaj drugi” (Der Andere), o podijeljenoj ličnosti jednog berlinskog advokata, s njemačkim glumcem svjetske slave Albertom Basermanom (1867-1952) u glavnoj ulozi. Priliv pozorišnih ljudi i pisaca u njemački film za posledicu je imao radikalni uzlet društvenog statusa filma ali je, kao i u Francuskoj, taj pokret istovremeno osujetio dalji razvoj čisto kinematografske igrane forme dovodeći film u tijesnu vezu s pozorišnim narativnim konvencijama.

Prvi predratni njemački film koji je raskinuo s pozorišnim konvencijama bilo je djelo danskog reditelja Stelana Rijea „Praški student” (Der Student von Prag) iz 1913, koji je snimio pionir u korišćenju osvjetljenja, snimatelj Gvido Zeber (1879-1940), s bivšim Rajnhartovim glumcem Paulom Vegenerom (1874-1948) u naslovnoj ulozi. Zasnovan na svim varijantama legende o Faustu u djelima E. T. A. Hofmana, Edgara Alana Poa i Oskara Vajlda, film je priča o mladom studentu koji prodaje svoj odraz u ogledalu, a samim tim i svoju dušu, vješcu koji učini da taj odraz postane ubilačka inkarnacija studentovog zlog Drugog Ja. Kao priča psihološke strave i užasa u specifično natprirodnoj scenografiji, „Praški student” nagovještava njemački ekspresionistički film koji je ozbiljno počeo da postoji tek poslije rata; pa su, zapravo, sam taj film neki od saradnika na originalnoj verziji ponovo snimili u ekspresionističkom maniru 1926. godine.

Osnivanjem UFA osnovan je konglomerat Universum Film Aktiengesellschaft. UFA - ukazom Vlade iz 1917 bio je prvi krupan korak ka povećanju kvantiteta i poboljšanju kvaliteta njemačke filmske produkcije. UFA se finansirala iz državnog budžeta. Osamnaestog decembra 1917, svjestan činjenice da je domaća industrija posustala i da iz savezničkih zemalja dolazi sve više uspješnih antinjemačkih propagandnih filmova, general Erih Ludendorf, glavni komandant njemačke vojske, naredio je da se glavne njemačke produkcione kompanije (kao, uostalom, i prikazivači i distributeri) ujedine da bi ista kuća proizvodila i na tržište plasirala kvalitetne nacionalističke filmove koji će popraviti ugled Njemačke kako kod kuće, tako i u inostranstvu.


(NASTAVIĆE SE)