-Priredio: Miladin Veljković

Pojava novih zvijezda dokazivala je da i u dubinama vasione postoje promjene, što je predstavljalo razliku u odnosu na antičko učenje. Jedna kometa koju je Brahe 1577. posmatrao omogućila mu je da ustanovi kako ova tijela nijesu atmosferske pojave, kako se do tada vjerovalo, jer je zapazio da se komete kreću na odstojanjima većim od udaljenosti Mjeseca. Ovaj naučnik nije prihvatio Kopernikov heliocentrični sistem, već je dao svoje tumačenje koje je sačinio kombinacijom Kopernikovog i Ptolomejevog učenja.

Johan Kepler (1571–1630) je dao ogroman doprinos astronomiji i iznio čvrste dokaze u prilog novog heliocentričnog sistema svijeta. Naslijedio je bogat i veoma kvalitetan posmatrački materijal od svog prethodnika Tiha Brahea na opservatoriji u Pragu. Na osnovu mnogobrojnih zabilježaka ustanovio je kako se, zapravo, planete okreću oko Sunca. Njegovi su zaključci sažeti u tri čuvena Keplerova zakona. Ove zakone je on matematički formulisao, i time omogućio mnogobrojna i raznovrsna izračunavanja kretanja planeta i njihovih satelita. Kepler je pokazao da se planete okreću po eliptičnim putanjama oko Sunca, i da im je brzina utoliko veća ukoliko su bliže centralnom tijelu planetarnog sistema. Osim toga, ustanovio je kakva veza postoji između planetnih udaljenosti i vremena okretanja, čime je povezao čitav Sunčev sistem u jednu međusobno usklađenu cjelinu.

Galileo Galilej (1564–1642) je bio veliki italijanski istraživač, koji je dosledno primjenjivao i razvijao eksperimentalnu metodu i zasnovao kinematiku. Istovremeno je široko primjenjivao matematička pravila na stečena znanje iz fizike, dok je u astronomska istraživanja uveo durbin (krajem 1609), koji predstavlja refraktor sa konveksnim sočivom kao objektivom. Pomoću svog durbina Galilej je načinio mnogobrojna veoma značajna astronomska otkrića. Utvrdio je da na Mjesecu postoje planine i izmjerio im visinu; ispitivao je Sunčeve pjege i pomoću njih odredio vrijeme okretanja Sunca; pronašao je četiri Jupiterova satelita, naslutio je Saturnov prsten, a Mliječni put je rastavio na ogroman broj zvijezda, od kojih se mnoge ne mogu vidjeti golim okom. Uočio je da Venera pokazuje mijene, slično Mjesecu.

Galilejeva otkrića su mnogo značila za ljude u doba renesanse, koji su počeli da shvataju i prihvataju istovjetnu fizičku prirodu neba i Zemlje. Sa ovim naučnikom, astronomija prelazi u teleskopsku epohu koja traje preko 400 narednih godina. Zemlja nije više bila u središtu svijeta, Sunce zajedno sa planetama postalo je samo dio svemira, koga ispunjavaju i drugi takvi sistemi. U načelu, mogu da postoje i drugi životni oblici, kao i mnogi različiti naseljeni svjetovi. Sve je to, pored ostalog, iznio u novom pogledu na vasionu slavni italijanski naučnik, filozof i pjesnik Đordano Bruno (1548–1600), koji je zbog svog učenja živ spaljen na lomači.

Istaknuti holandski naučnik Kristijan Hajgens (1629–1695), otkrio je 1655. Saturnov mjesec Titan, a takođe je utvrdio i postojanje neobičnog Saturnovog prstena. Osim toga, konstruisao je 1656. časovnik sa klatnom, što je bilo od velike koristi za astronomiju (kao i za druge oblasti). U svojim naučnim radovima razvijao je kinematiku i talasnu teoriju svjetlosti. Jan Hevelijus (1569–1795), iz Gdanjska (Dancinga), bio je protestantski savjetnik, gradonačelnik Gdanjska, pivar, astronom. Tvorac je više značajnih refraktorskih teleskopskih sistema, na osnovu koji je sačinio zvjezdane karte. Proučavao je Sunce, Veneru, Merkur, komete i zvijezde... Začetnik je fizičkih istraživanja Mjeseca i osnivač selenografije (nauke o Mjesecu). U knjizi istog naslova (1647), uveo je mnoge nazive, od kojih se pojedini i danas upotrebljavaju, kao što su, na primjer: Apenini, Karpati, mnogobrojna „mora“ (Vedrine, Hladnoće, Okean, oluja itd.).


(Nastaviće se)

---