-Piše: dr Radoslav T. Stanišić

U stvari, neki od najspektakularnijih filmova u produkciji kompanije Biograph su za temu imali događaje iz Građanskog rata, a sada je Grifit imao pravu šansu da ostvari epsko djelo dugometražnog filma o tome. Ejtkena su nagovorili da kupi filmska prava na Diksonovu priču za 10.000 dolara, a Grifit i Vuds su sarađivali pri pisanju svoje verzije scenarija, u koju su ugradili i djelove druge Diksonove knjige, „The Leopard's Spots“, kao i Grifitovu idealizovanu viziju Juga. Kada su je završili, priča nije obuhvatala samo period obnove nego i godine koje su neposredno prethodile Građanskom ratu, kao i sam rat. U početku je za taj film Ejtken odobrio budžet od 40.000 dolara, što je bila suma četiri puta veća od uobičajenih budžeta dugometražnih filmova, ali, kako je Grifit bio u sve većoj mjeri opsjednut projektom, iznos je rastao dok bezmalo nije utrostručen. Do kraja snimanja filma troškovi su se popeli na 110.000 dolara, sumu u koju je slivena cijela Grifitova lična imovina, uključujući i njegovu tekuću platu, kao i ušteđevine mnogih partnera i prijatelja. Snimanje je počelo krajem 1914, u potpunoj tajnosti, ali je Grifit, bez obzira na okvirni scenario koji je napisao zajedno s Vudsom, radio bez pisanog teksta pred sobom. Tokom šest nedjelja proba i devet nedjelja snimanja – što je zavidan period za doba kada je većina dugometražnih filmova bivala „izbacivana“ kao gotova za manje od mjesec dana – Grifit je u glavi imao svaki detalj kontinuirane montaže, međunatpisa, scenografije, kostima i ostale rekvizite. Ta ratna epska priča je bila do te mjere lični Grifitov poduhvat da niko od onih koji su u produkciji učestvovali nije imao jasnu predstavu o čemu je zapravo u filmu riječ. Glumački ansambl i tehničko osoblje su bili zapanjeni brojem pozicija kamere koje je on imao običaj da zahtijeva za samo jednu scenu, dok niko nije mogao ni da zamisli kako će reditelj da sklopi samo jedan jedini film od više hiljada zasebnih kadrova koje je pravio. Prvobitno sastavljen od 1.544 posebna kadra – u doba kada su najsavršeniji strani spektakli imali manje od 100 – film „Čovjek iz klana“ (kako je u početku bio naslovljen) oduzeo je tri mjeseca koja su Grifitu bila potrebna za montažu i komponovanje muzike.

Kada je posao završen, on je ostvario skoro potpunu integraciju svih tehnika igranog filma koje je ikada prije toga primijenio i, u saradnji s kompozitorom Džozefom Karlom Brejem (1870–1926), sintetizovao orkestarsku partituru sastavljenu od muzičkih djela Griga, Vagnera, Čajkovskog, Betovena, Lista, Rosinija, Verdija, američkih narodnih melodija i muzike iz datog perioda („Dixie“, „Marching Through Georgia“), koja je bila dramska paralela kontinuiranoj montaži filma. On je ovom prilikom takođe bio i producent najdužeg (trinaest rolni) i najskupljeg filma do tada snimljenog u Americi. Postojeći distributeri su, zbog dužine, odbili da distribuiraju taj film. Grifit i Ejtken su bili prinuđeni da osnuju sopstvenu kompaniju, Epoch Producing Corporation, preko koje će distribuirati film „Čovjek iz klana“, uprkos sveopštim predviđanjima da će Grifitov „drski monstrum“, kako je film okarakterisao jedan član MPPC, doživjeti propast na blagajnama bioskopa. Ali, desilo se da je u roku od pet godina poslije premijere, Grifitov „monstrum“ zaradio više od petnaest miliona dolara. „Epohalni“ i „prestižni“ su bili termini koji su najčešće korišćeni za njegov film, a poslije specijalnog prikazivanja u Bijeloj kući (prvog te vrste), predsjednik SAD Vudro Vilson, koji je po profesiji bio istoričar, navodno je izjavio: „Kao da je istorija pisana svjetlošću munja“. Ali, izvanredan uspjeh ovog filma je bio praćen oprečnim stavovima i skandalima. Nekoliko nedjelja poslije njujorške premijere, Grifit je popustio pod pritiskom Udruženja za unapređenje obojenih ljudi (National Association for the Advancement of Colored People – NAACP), osnovanog 1908, i gradskih vlasti, koji su zahtijevali da iz filma isječe najočiglednije rasističke sekvence. On je nevoljno odsjekao oko 558 stopa, smanjivši time ukupan broj kadrova sa 1.544 na 1.375. kadrova.


(Nastaviće se)