-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Opsada Petersburga, paljenje Atlante i Šermanov marš ka moru prikazani su u borbenim scenama čiji je intenzitet i danas ubjedljiv, bez obzira na decenije i decenije tehničkog usavršavanja koliko je od tada prošlo. Grifit i Bicer su komponovali te scene po ugledu na fotografije iz Građanskog rata koje je snimio Metju Brejdi, a snimali su ih iz više različitih pozicija, kombinujući velike totale bojnih polja sa srednje krupnim i krupnim planovima krvave borbe prsa u prsa, da bi dočarali haos nasilja koje vlada tokom same bitke. Grifit je povećao napetost tih scena radikalno varirajući trajanje svakog kadra i režući na suprotne pokrete: u jednom momentu bitke za Petersburg, Grifit montira s grupe vojnika Konfederacije koji jurišaju preko platna s lijeve strane kadra na odred vojnika Unije koji jurišaju s desne strane, dok treći rez prikazuje njihov siloviti sudar na terenu. Za scenu Atlante u plamenu, Grifit je primijenio dijagonalno podijeljeno platno, u čijem su gornjem dijelu bile zgrade u plamenu a u donjem dijelu Šermanove trupe kako nemilosrdno marširaju, a sve to je osvijetljeno eksplozijama granata i plamenom (kako tvrdi Bicer, to je jedina vještački osvijetljena scena u filmu). Grifit zatim nastavlja s ličnom pričom Stounmena i Kamerona u okviru tog panoramskog pogleda na Građanski rat. Dva mlađa sina obje porodica ginu jedan drugom na rukama na bojnom polju. Ben Kameron, „Mali Pukovnik“, bio je ranjen i zarobljen. Zarobile su ga federalne trupe pošto je predvodio hrabri napad na položaje Unije kod Petersburga. U međuvremenu, na Jugu, banda crnih vojnih odmetnika pljačka imanje Kameronovih u Piedmontu, ostavljajući porodici samo goli život. Atlanta je razorena, dok Šerman maršira ka moru. Grifit dočarava rušilačku snagu tog marša pomoću upečatljivog kadra sa iris-blendom. Mali iris u gornjem lijevom uglu kadra se postepeno otvara i pokazuje na brdu tužnu majku s djecom koja su se okupila oko nje. Kako se iris-blenda otvara, otkriva se razlog ženine tuge: to su Šermanove trupe koje marširaju u dolini kao kolone crnih mrava – na taj način su uzrok i posljedica dramski i vizuelno povezani. Istovremeno, u vojnoj bolnici Unije u Vašingtonu, Ben Kameron najzad upoznaje Elsi Stounmen, koja tu radi dobrovoljno kao bolničarka i koja ga njeguje dok ne ozdravi. Gospođa Kameron se uskoro pridružuje svom sinu u bolnici, pošto je čula da je osuđen na smrt zbog svojih gerilskih aktivnosti, ali ona uspijeva da se izbori za njegov život uz pomoć, s puno poštovanja naslikanog, predsjednika Linkolna. Bez obzira na njihovu sentimentalnost, detaljna dubinska kompozicija tih scena u bolnici, čija je radnja u prednjem planu, drugom planu i u pozadini nezavisna, dugo je impresionirala filmsku kritiku svojom vjerodostojnošću. Podjednako je autentična i rekonstrukcija predaje Konfederacije u Apomatosi koja slijedi – jedan od nekoliko efektnih „istorijskih faksimila“ koje je Grifit povremeno uvodio u svoj igrani film. Kako se kraj rata približavao, Kameronovi su počeli ponovo da obnavljaju svoj uništeni dom, a dirljiva i nedovoljno naglašena scena pokazuje Benov povratak u Piedmont. U Vašingtonu, Fil i Elsi Stounmen prisustvuju predstavi „Naš rođak iz Amerike“ u teatru Ford, gdje vide ubistvo predsjednika Linkolna. Scena ubistva je jedna od Grifitovih velikih scena i predstavlja odličan primjer njegove primjene kontinuirane montaže radi postizanja napetosti u sceni. U trajanju od nešto preko pet minuta, scena je sastavljena od pedeset pet kadrova, od kojih neki traju samo nekoliko sekundi; a to uspostavlja dinamične vizuelne veze između Linkolna koji sjedi u svojoj loži, Džona Vilksa Buta koji vreba napolju, predsjednikovog tjelohranitelja koji je zaspao na svom radnom mjestu, publike, Fila i Elsi, i radnje samog komada dugo prije nego što se njihova dramska veza energetski spoji u činu ubistva. Ubistvo Linkolna, duboko ožaljeno na Jugu, završava „ratni“ dio filma „Rađanje jedne nacije“ i nagovještava njegov najproblematičniji dio – onaj koji je posvećen obnovi.


(NASTAVIĆE SE)

---