Opisujući život na kneževom dvoru u Kragujevcu, putopisac dalje kaže: „Ovdje je svako mogao doći do njega bez ikakvog ceremonijala, udisao je svježi vazduh svoje Šumadije, uživao posma trajući igru mladeži, naročito kolo kragujevačkih djevojaka na livadi ispred Konaka, ili je dozivao k sebi svoju suprugu Ljubicu, koja se obično u dvorištu igrala sa mlađim kraljevićima Milanom i Miha ilom“. Do početka tridesetih godina u kneževom dvoru nalazili su se prosti („dunđerski”) stolovi, jednostavne stolice, tronošci, poneki minderluk, jastuče, po koji ćilim, bakarno i kalajisano posuđe. U Amidžinom konaku su na patosu bile razmještene slamarice umjesto dušeka i poneki tronožac. Po stepeno je mijenjan namještaj i ubacivani moderni ji („pinterski”) stolovi, slamne i kožne stolice, stakleno posuđe, tacne za slatko, police za cvijeće, juvelirske garniture iz Beča i časovnik iz Londo na. Na prozorima je umjesto stakla lijepljena hartija. Sve do 1834. godine na dvoru se spavalo na zemlji.

Kad je knez silazio na ručak ili večeru uvijek je zvonilo zvonce na donjem spratu konaka. Sa knezom su obično ručavali njegovi sekretari i činovnici, a nerijetko i brojni gosti. Prije jela kneza bi posluži li čašicom rakije, a potom je prije čorbe, najčešće jeo sira sa projom i crnim lukom. Jedan od zanimlji vijih opisa ručka kod kneza ostavio je Oto Dubislav Pirh. Opisujući atmosferu Pirh navodi: „Sto je bio postavljen onako isto lijepim posuđem kako se kod nas upotrebljava. Jede se iz kalajisanih tanjira, jer se porculan teško nabavlja; sa srebrnim u Beču ra đenim noževima i viljuškama, koje su obilježene kneževim monogramom; srebrne čaše sa grbom kne ževim i lijepe šlifovane čaše bjehu poređane po stolu.” Knez je uvijek poslije ručka spavao, a „jedan momak u avliji sa velikom maramom, privezanoj na dugačkoj motci, tjerao je vrapce sa prozora sobe gdje je knez spavao da mu ne bi san kvarili”. Knez je ujutru obično rano i u određeno vrijeme ustajao, a kad je trebalo da ustane svirala su dva Turčina u zurle, koje su potom zamijenjene bandom.

V. Rihter je zapisao: „Jednostavan kao život građanina, seljaka i či novnika bio je i život kneza Miloša Obrenovića u njegovom Konaku u Kragujevcu. Čim svane (zimi sat ili dva prije svitanja), on ustaje i, pošto se bez velikog usluživanja potpuno obukao, pije svoju ra kiju, svoju crnu kafu i puši svoj čibuk. Direktor Kancelarije saopštava mu sve novosti koje su se dogodile u svakoj branši državne uprave, pou čio bi Kneza željnom šale o ovoj ili onoj ujdur mi neke strane države, predstavljao mu strance; Knez je često naređivao da se pozovu oni najviši od njegovih činovnika iz Kancelarije, da bi od njih imao obavještenja svake vrste; jednom riječju, do ručka, koji se obavljao u deset sati ppije podne, bio je on isključivo državnik. Na objed je pozivana njegova najbliža okolina, njegovi ađutanti, njegov direktor Kancelarije, nekoliko drugih činovni ka, njegov lični ljekar. Hrana Kneževa ne bi zado voljila jednog dobrostojećeg njemačkog zanatliju; ona nije bila samo skoro suviše jednostavna, već priređena po srpskom ukusu na jedva podnošljiv način za jelo. U toku strogo održavanih srpskih postova, koji ispunjavaju nekih dvadeset sedmica godine, pasulj je uobičajena i najomiljenija hrana, samo ponekad zamjenjivana sočivom i kisjelim ku pusom, a pri tom sve tako jako začinjeno biberom, bijelim i crnim lukom, da samo onaj stomak koji je od djetinjstva na to navikao može da podnese i svari ovu hranu. Često su baš gorko žalili či novnici svoj izgubljeni ručak, kad ih Knez k sebi pozove; oni cy radije jeli u rđavim kragujevačkim birtijama, nego za kneževskom srpskom dvorskom trpezom. Raskošnost je bila sasvim strana – obično poluporculansko posuđe, sto za otvaranje ape tita, jedna rakija, poslije objeda crna kafa. Knez, koji lično veoma mnogo jede, uzimao bi za veliko zlo ako se, pak, neko prethodno sit najeo i sad uzi ma u tanjir onako tek da nešto pojede; on je volio da nađe valjane kompanjone pri čanku a uopšte nije mogao da podnese nekorisne komplimente. Vino kneževske trpeze je bilo jednostavno seo sko vino i od njegove kisjeline su trnuli zubi“ (V. Rihter).

PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

(NASTAVIĆE SE)

---